Α, ΩΡΑΙΑ, ΤΩΡΑ ΘΑ ΜΑΣ «ΣΩΣΕΙ» Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...

Του ΔΙΟΝΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΑΤΟΥ*

Είναι που είναι «όνειρο θερινής νυκτός» το «success story» του Σαμαρά, πώς στην ευχή θα έμενε χωρίς ξεχωριστή  καλοκαιρινή «βερσιόν»; Το καλοκαίρι έφυγε, παραμένει όμως ακλόνητη - ιδίως στα ΜΜΕ- η εποχική αρλουμπολογία που αναζητά ευήκοα ώτα σε κεφάλια χτυπημένα από θερμοπληξία: επιτέλους, βρέθηκε το αντίβαρο στους βυθισμένους μισθούς, στις ναυαγισμένες θέσεις εργασίας, στις ζωές που βουλιάζουν σε θάλασσες απολύσεων και λουκέτων. «Τα νησιά βουλιάζουν από τους τουρίστες»- να το αντίβαρο!  Τώρα, μάλιστα, που το δίδυμο «ακατάβλητο δημόσιο χρέος - πτώση εξαγωγών» δυσχεραίνει την κυβερνητική ονείρωξη του «success story», εκ των πραγμάτων μεγεθύνεται το ειδικό βάρος του τουρισμού, ως υποτιθέμενου τεκμηρίου κάθε σαμαρο-βενιζελικού φληναφήματος.

Χρειάζεται, βεβαίως, υπομονή. Τίποτε δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά  τουλάχιστον τώρα γνωρίζουμε από πού θα καταφθάσει η «σωτηρία» μας. Εσύ λαέ «προσαρμοσμένε» (εκ της «δημοσιονομικής προσαρμογής»), άνοιξε του παραθυριού το στόρι και δες στον ορίζοντα τη λάμψη του «success story». Μπορεί η βιομηχανία της χώρας - τώρα και οι ΕΑΣ, ΕΛΒΟ-  να μοιάζει με βομβαρδισμένο τοπίο, μπορεί η πολυδιαφημισμένη «εκστρατεία» των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό να ανακόπτεται, αλλά να, η λύτρωσή μας καταφθάνει υπό μορφή επικής απόβασης κι αποβίβασης. Με αεροπλάνα και βαπόρια, με τους τουρίστες τους πολλούς. Κι αν γίνονται θρύψαλα τα υπόλοιπα οχυρά της προπαγανδιστικής γραμμής Μαζινό του ««success story», don't worry, θα μας σώσει η σύγχρονη, ειρηνική αυτή τη φορά «απόβαση στη Νορμανδία», με  εμπροσθοφυλακή εύπορους Ρώσους.

Κουράγιο, λοιπόν, αδέλφια της ηπειρωτικής και - εν γένει- της μη τουριστικής χώρας. Κάποια στιγμή θα επωφεληθούμε όλοι. Στην τελική, κάλλιο εσωτερικός μετανάστης και ανασφάλιστος εποχικός απασχολούμενος στη Ρόδο, τη Χαλκιδική και τη Μύκονο, παρά ολοσχερώς άνεργος ή ξενιτεμένος. Μόνο που, προτού διαπιστώσουμε πώς και πότε θα αρχίσει να μας σώζει όλους η εγχώρια τουριστική «βαριά βιομηχανία», η λογική επιβάλλει να αποτιμήσουμε τα τωρινά οφέλη, αλλά και να δούμε πώς αυτά «διαχέονται» ήδη. «Διαχέονται», είπαμε; Αυτό κι αν είναι πικρό ανέκδοτο...

Όσοι γηγενείς παραθέρισαν εφέτος «τριγυρίζοντας» κι έχοντας ανοικτά μάτια και αυτιά, ξέρουν ότι φράσεις όπως «φέρτε μου έναν τουρίστα από τα 17 εκατομμύρια κι εγώ σας κερνάω» έγιναν - κυρίως τον Αύγουστο- ηχητικό σήμα κατατεθέν σε ταβέρνες, καφετέριες, μπαρ, μανάβικα, ψιλικατζίδικα. Απολύτως φυσικό, διότι η στη συντριπτική τους πλειονότητα οι  τουρίστες είναι πλέον ... «εσώκλειστοι», σε «all inclusive» ξενοδοχεία. Εκεί τους στέλνουν οι tour operator's. Εκεί τρώνε, διασκεδάζουν (;), πίνουν καφέ, ποτό ή αναψυκτικό. Η κίνησή τους εκτός ξενοδοχείου, για εκδρομές ή αγορές, είναι οργανωμένη κι ελεγχόμενη.

Οι σημερινοί τελάληδες του «success story» σε άλλες εποχές  περιέγραφαν με μελανά χρώματα τις επιπτώσεις της επέκτασης του συγκεκριμένου τουριστικού μοντέλου που, εκτός των άλλων, πριμοδοτεί τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες σε βάρος των μικρών, οικογενειακών επιχειρήσεων. «Λουκέτα φέρνουν οι τουρίστες με το βραχιόλι», ήταν ο τίτλος ρεπορτάζ της εφημερίδας «Έθνος» στις 8 Ιουλίου του κάπως μακρινού 2006. Εισαγωγή του κειμένου: «Το 60% των τουριστών δεν βγαίνει από τα ξενοδοχεία ούτε για βόλτα και καφέ». Σήμερα που οι ακριβοθώρητοι, δυσεύρετοι, εσώκλειστοι τουρίστες υπερβαίνουν κατά πολύ το 60%, όλα τα ΜΜΕ του εν λόγω δημοσιογραφικού συγκροτήματος απλώς πανηγυρίζουν για τα 17 εκατομμύρια.

Τέλος πάντων, έστω και ανισομερώς κατανεμημένα, έστω και «απομακρυσμένα» από το σύνολο των τοπικών κοινωνιών, μήπως τα οφέλη είναι τόσο μεγάλα ώστε να μας ωθήσουν να παρακάμψουμε «λαϊκίστικες γκρίνιες»; Μήπως είναι θέμα χρόνου τη διασπορά τους εν είδει «μάνα εξ ουρανού», που αργά ή γρήγορα, συνεχίζοντας να ρέει, θα μας θρέψει όλους; Τρίχες κατσαρές... Όσο κι αν δεν έχει φθάσει ακόμη η ώρα του τελικού, αναλυτικού λογαριασμού, ορισμένες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν από τώρα.

Τα  προβαλλόμενα στατιστικά στοιχεία που «δικαιώνουν» τους τηλεοπτικούς διθυράμβους αφορούν κυρίως την αύξηση των ταξιδιωτικών δαπανών, κάτι πολύ φυσιολογικό, καθώς ο αριθμός των τουριστών όντως αυξάνεται κατά 1,5 εκατομμύριο (από 15,5 το 2012, 17 φέτος). Ποιο συνολικό  τζίρο, όμως, προσδοκά ο Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων για το 2013; Ο πήχης τοποθετήθηκε προσφάτως στα 11 δισ. ευρώ. Αν σκεφθεί κανείς ότι οι αφίξεις και το τουριστικό συνάλλαγμα είχαν αποφέρει 10 δισεκατομμύρια το 2000 και 10,3 το 2009, τα τωρινά οφέλη μάλλον δεν επαρκούν για να σηματοδοτήσουν τη «σωτηρία» μιας κοινωνίας που στραγγαλίζεται από τα Μνημόνια. Α, κάτι ακόμη: οι πλασιέ του «success story» μας έχουν πει με στόμφο ότι οι αυξημένες ροές τουριστών κατά το 2013 είναι η ανταμοιβή της «ήρεμης και σταθερής Ελλάδας», σε αντιδιαστολή προς την αναστατωμένη από διαδηλώσεις, ταραχές και πολιτικές συγκρούσεις Τουρκία. Κάπως έτσι, όμως, η «παιδαγωγική» περί επιβράβευσης πτυχή του μύθου ναρκοθετεί την οικονομική, προσδίδοντάς της  συγκυριακό χαρακτήρα. Εκτός αν ο διορατικός υπουργός «Μπένι» έχει γνωματεύσει πως στα επόμενα χρόνια, από άνοιξη μέχρι φθινόπωρο θα γίνεται «αίμα κι άμμος» στην Τουρκία...

Δεν είναι μόνο οι «σκοτωμένες» τιμές των δωματίων και οι αμοιβές των τουριστικών γραφείων που συμπιέζουν τα περιθώρια κέρδους όσων παρέχουν δωμάτια και υπηρεσίες. Είναι και η διαρκώς μειούμενη προθυμία των τουριστών να ξοδέψουν. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι στη χώρα ήταν 730 ευρώ το 2008 και 646 το 2012. Δοθέντος ότι η Ελλάδα δεν είναι χώρα ημερήσιου - εκδρομικού τουρισμού, όπως πχ άλλες της κεντρικής Ευρώπης, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο χαμηλή καθημερινή δαπάνη προδίδει αυτή η πτώση του μέσου όρου.

Φέτος, στην «εικονική πραγματικότητα» των καναλιών, σε κάθε δύο -τρεις Έλληνες που αδυνατούν να πάνε «κανονικές» διακοπές (κάποιοι άρχισαν φέτος να αναζητούν «all inclusive» πακέτα και να φορούν βραχιόλι...), αντιστοιχεί τουλάχιστον ένας Ρώσος ή Ουκρανός μεγιστάνας. Καλό το παραμύθι, αλλά αν ήταν έτσι ο ΣΕΤΕ δεν θα ανέμενε μόνο τα προαναφερθέντα κέρδη. Την ... πραγματική πραγματικότητα συνθέτουν τουρίστες διαφόρων εθνικοτήτων που «μετρούν» ακόμη και τις πιο ασήμαντες υποδιαιρέσεις του ευρώ. Άλλοι που βγαίνουν μαζικά από τα δωμάτιά τους στις 12 παρά δέκα και σχηματίζουν ουρά για να πάρουν μπουκάλια με ποτά, αξιοποιώντας την προσφορά του «δωρεάν μέχρι τις δώδεκα». Πάνω απ' όλα όμως τη συμβολίζει ένας Γερμανός, ο οποίος τον Ιούλιο στο Μοναστηράκι παζάρευε την τιμή του ...γραμματόσημου της κάρτας που θα έστελνε στην πατρίδα του!

Ειρήσθω εν παρόδω, ο τομέας του τουρισμού προσφερόταν για «βαρύγδουπες» εξαγγελίες και προσδοκίες από την εποχή της «ισχυρής Ελλάδας». Ποιος ξεχνά πχ τι ακούγαμε στον καιρό της  ολυμπιακής «μεγάλης ιδέας» του 2004; Κι όμως, μέσα στο ίδιο το 2004 ήλθαν εδώ ένα εκατομμύριο λιγότεροι τουρίστες εν συγκρίσει προς το 2003. Την άνοιξη του 2010, λίγο πριν αλυσοδεθούμε στο Μνημόνιο, είχαν βγει στο σφυρί πάνω από 700 ξενοδοχεία, συμπεριλαμβανομένων και πολυτελέστατων μονάδων 300 - 400 κλινών. Εν πάση περιπτώσει, αν τα «success story» της εποχής εκείνης καταντούσαν φαιδρά, τα σημερινά κυρίως εξοργίζουν - για λόγους αυτονόητους. Δεν υπάρχει χοντράδα και χαρακτηριστικό Μαρίας Αντουανέτας που να μην το έχουν κάνει «inclusive».
ΥΓ: Αλήθεια, θα συζητήσουμε ποτέ σοβαρά για τον τουρισμό σε σχέση με την παραμονή μας στην Ευρωζώνη, ή το θέμα κάνει «τζιζ»; 

* Δημοσιεύθηκε στο "Πριν", την Κυριακή 1η Σεπτεμβρίου 2013