Στη μνήμη του στρατηγού Βο Νγκουγιέν Γκιαπ.

πηγή, ilesxi

Ο τόπος του θανάτου των αυτοκρατοριών

1287. Η αυτοκρατορία του Κουμπλάι Χαν, εγγονού του Τζενγκίς εκτείνεται από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι τον Ειρηνικό συμπεριλαμβάνοντας την Κίνα και το 1/5 των εδαφών του κατοικημένου κόσμου συνολικά. Παρόλαυτα αντιμετωπίζει τρομερές δυσκολίες στο να κατακτήσει ένα μικρό κράτος στο ανατολικό κομμάτι της χερσόνησου της Ινδοκίνας, το βασίλειο του Ντάι Βιέτ της δυναστείας των Τραν, του σημερινού Βιετνάμ που διακρίνεται για το φοβερά ύγρο κλίμα στο οποίο βασιλεύει η ελονοσία και τους εξαιρετικά ανυπότακτους κατοίκους του. Μια εισβολή πριν και μια εισβολή με τον Κουμπλάι σαν μεγάλο Χαν των Μογγόλων έχουν ήδη αποτύχει και ο εξοργισμένος ηγεμόνας διατάσσει την τρίτη εισβολή με ένα στρατό 100.000 ανδρών για την κατάκτηση της  χώρας και την υποταγή των ξεροκέφαλων (και πολεμοχαρών) κατοίκων της. Ο πρίγκηπας Τόγκαν των Μογγόλων φτάνει στον κόλπο της Χα Λονγκ, στον οποίο εκβάλλει ο ποταμός Μπαχ Ντανγκ,  με έναν μεγάλο στόλο 500 πλοίων.

Οι δυνάμεις του Ντάι Βιέτ αντιγράφοντας ένα παλιό τέχνασμα, το οποίο πάνω από 300 χρόνια τους έδωσε τη νίκη και την ανεξαρτησία τους  απέναντι στην Κινεζική Αυτοκρατορία, μελετούν την παλίρροια του ποταμού «φυτεύουν» μεγάλα παλούκια με σιδερένιες αιχμές στο βυθό του. Έπειτα, χρησιμοποιώντας έναν μικρό στολίσκο σαν δόλωμα, παρασέρνουν τον μεγάλο στόλο των Μογγόλων να ανέβει το ποτάμι για να τους καταδιώξει. Καθώς όμως λόγω της παλίρροιας τα νερά αρχίζουν να υποχωρούν, τα μεγάλα μογγολικά πλοία παγιδεύονται ανάμεσα ή καρφώνονται πάνω στα παλούκια. Οι Ντάι Βιέτ επιτίθενται με τα μικρά τους πλοία και τα κυριεύουν ή τα καταστρέφουν σχεδόν όλα πυρπολώντας τα με φλεγόμενα βέλη ή απλά βυθίζοντας. Ταυτόχρονα όσοι από το στρατό των Μογγόλων πηδούν στις όχθες του ποταμού θα ηττηθούν από τον στρατό του βασιλιά Τραν με τρομερές απώλειες. Ο μογγόλος στρατηγός πιάνεται αιχμάλωτος, ο στρατός του υποχωρεί ως την Κίνα παρενοχλούμενος διαρκώς από τους Ντάι Βιέτ. Ο δε πρίγκηπας Τόγκαν θα τιμωρηθεί με ισόβια εξορία από τον μεγάλο Χαν για την αποτυχία του. Το Βιετνάμ αφού με τον ίδιο τρόπο στο παρελθόν κέρδισε την ανεξαρτησία του από την τότε μεγαλύτερη αυτοκρατορία της εποχής του, την Κινεζική, θα τη διατηρήσει νικώντας την μεγαλύτερη αυτοκρατορία του παρόντος, την Μογγολική.

Η μοιραία αναμέτρηση

Πίσω στο 1954. Η γαλλική κατοχή στη χώρα, ενσωματωμένη στην Γαλλική Ινδοκίνα  από το 1887, με ένα μικρό διάλειμμα που αντικαταστάθηκε από την Ιαπωνική μέσα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πλησιάζει προς το τέλος της.

 Ήδη από τη δεκαετία του 1890 έχουν μεσολαβήσει αρκετές εξεγέρσεις με σκοπό την ανεξαρτησία της χώρας που απέτυχαν μεν, αλλά δείχνουν την διαχρονική τάση των Βιετναμέζων προς την ανυπακοή και την ανεξαρτησία. Το 1941 ιδρύεται το Βιέτ Μινχ, η Ένωση για την Ανεξαρτησία του Βιετνάμ, ένας πολιτικός συνασπισμός με στόχο την απελευθέρωση της χώρας από την Ιαπωνική κατοχή, στον οποίο υπάρχει πολύ έντονη η παρουσία των κομμουνιστών με ηγέτη τον Χο Τσι Μινχ που γρήγορα γιγαντώνεται και κατά τη διάρκεια του πολέμου διεξάγει αντάρτικο κατά των Ιαπώνων. Μετά την ήττα των Ιαπώνων και την πτώση της κυβέρνησης-μαριονέττας που είχαν ιδρύσει, το Βιέτ Μινχ καταλαμβάνει το Ανόι και κηρύσσει την μέσω της προσωρινής κυβέρνησης που ιδρύεται την ανεξαρτησία του Βιετνάμ στις 2 Σεπτέμβριου του 1945. Τον ίδιο χρόνο, η Γαλλία στέλνει στην Ινδοκίνα το Εκστρατευτικό Σώμα της Άπω Ανατολής για να επιβάλλει την αποικιακή κυριαρχία της εκδιώκοντας τους Βιέτ Μινχ από το Ανόι. Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Βιετ Μινχ και τους Γάλλους καταρρέουν πολύ γρήγορα και το 1946 ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας ξεκινά με τους Γάλλους να βομβαρδίζουν τη Χάιφονγκ σκοτώνοντας 2 με 6 χιλιάδες αμάχους με τις δυνάμεις του Βιέτ Μινχ να υποχωρούν σύντομα από τις πόλεις για να διεξάγουν κατά βάση ανταρτοπόλεμο κατά των Γάλλων.

Ο πόλεμος κρατά για 8 χρόνια και από την αρχή παραμένει ελάχιστα δημοφιλής πίσω στη Γαλλία, με την κατάσταση να χειροτερεύει για κάθε χρόνο που περνάει. Οι στρατιωτικές επιτυχίες είναι λίγες, το κόστος σε ζωές στρατιωτών και χρήματα μεγάλο, η προοπτική μιας καθαρής νίκης φαίνεται όλο και πιο μακρινή καθώς το Βιέτ Μινχ κερδίζει σε επιρροή ενώ η ηθική δικαιολόγηση της γαλλικής παρουσίας στο Βιετνάμ είναι εξαιρετικά δύσκολη. Σε αυτές τις δυσκολίες έρχεται να προστεθεί η φοβερή αδυναμία να σταθούν ισχυρές κοινοβουλευτικά κυβερνήσεις και μόνο με κακοστημένους κυβερνητικούς συνασπισμούς  σε όλη αυτή την περίοδο της Τέταρτης Γαλλικής Δημοκρατίας, ενώ 15 διαφορετικοί πρωθυπουργοί (!) παρελαύνουν κατά τη διάρκεια των 8 χρόνων του πολέμου. Σαν επιστέγασμα σε όλα αυτά, η γαλλική Αριστερά με καθοριστική την παρουσία του ισχυρού Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος στηρίζει το Βιέτ Μινχ και αντιτίθεται στην γαλλική αποικιοκρατία με διογκούμενο τρόπο, όπως πχ η υπόθεση Henry Martin, που οδηγεί το Γαλλικό στρατό να χρησιμοποιεί κυρίως επαγγελματίες στρατιώτες και να στρατολογεί μόνο από τις αποικίες και όχι κληρωτούς από την ίδια τη Γαλλία, για να μην οξύνει περισσότερο την κατάσταση. Όχι ακριβώς οι ιδανικές συνθήκες για τη διεξαγωγή ενός πολέμου. Στο ενδιάμεσο ο Χο Τσι Μινχ αναδεικνύεται ως ο φυσικός πολιτικός ηγέτης των Βιέτ, ενώ ταυτόχρονα έχουμε την είσοδο στο προσκήνιο ενός νέου στρατιωτικού ηγέτη, του Βο Νγκουγιέν Γκιαπ (35 χρονών το 1946). Ο Γκιαπ, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Βιετνάμ από το 1931, δεν έχει καμία στρατιωτική εκπαίδευση: έχει σπουδάσει νομικά, οικονομικά και πολιτικές επιστήμες και έχει εργαστεί σαν καθηγητής και σαν δημοσιογράφος. Θα ασχοληθεί με την οργάνωση της αντίστασης στους Ιάπωνες το 1945, αλλά θα δει πόλεμο πρώτη φορά το 1946. Σταδιακά λόγω της θέσης του στην προσωρινή κυβέρνηση του Βιέτ Μινχ, θα βρεθεί να ηγείται των στρατιωτικών δυνάμεών της, μια τροπή των πραγμάτων τρομερά σημαντική για το μέλλον.

Από στρατιωτικής άποψης, για τους Γάλλους τα πράγματα δεν είναι ακόμα απελπιστικά αλλά είναι σίγουρα αδιέξοδα. Η υλικοτεχνική υπεροχή των Γάλλων ψάχνει να βρει τρόπο να χτυπήσει τους Βιέτ Μινχ σε ανοιχτό πεδίο, οι οποίοι το αποφεύγουν μεθοδικά, όσο αναπτύσσονται οργανωτικά και υλικοτεχνικά, καθώς το 1946 ήταν οπλισμένοι ακόμα με σπαθιά και εμπροσθογενή μουσκέτα. Η κατάσταση αρχίζει να κλίνει αποφασιστικά εις βάρος των αποικιακών δυνάμεων των Γάλλων από το 1949, που η ΕΣΣΔ και η Κίνα, του Μάο Τσε Τουνγκ πλέον, αναγνωρίζουν την κυβέρνηση των Βιέτ Μινχ και να τη στηρίζουν με διάφορους τρόπους. Ταυτόχρονα ο Γκιαπ εκδιώκει τις αποικιακές δυνάμεις από τα σύνορα με την Κίνα στα βόρεια, εξασφαλίζοντας έτσι συνεχώς ανοιχτό δρόμο για οπισθοχώρηση και ανεφοδιασμό. Από εκεί και πέρα, έχοντας μετατρέψει τις αντάρτικες ομάδες του σε τακτικό στρατό, αρχίζει να αντεπιτίθεται χτυπώντας μεμονωμένες στρατιωτικές βάσεις. Από την άλλη μεριά, οι Γάλλοι έχοντας φοβερό πρόβλημα έλλειψης ανδρών για να στελεχώσουν τις δυνάμεις κατοχής, αναγκάζονται να απλώσουν υπερβολικά πολύ τις δυνάμεις τους και να χρησιμοποιούν συμμορίες βιετναμέζων για να πλαισιώσουν τις δυνάμεις κατοχής. Το 1950 ο Γκιαπ σημειώνει την πρώτη μεγάλη του επιτυχία, την καταστροφή των δυνάμεων της Λεγεώνας των Ξένων που υποχωρούσαν στην 4^η Αποικιακή Οδό, με τους Γάλλους να έχουν 5000 νεκρούς, αιχμάλωτους και εξαφανισμένους και 2000 τραυματίες. Η κατάσταση αυτή ανατρέπεται προσωρινά λόγω της δημιουργίας της Γραμμής Ντε Λατρ κατά πλάτος ολόκληρης της χώρας, από το όνομα του Γάλλου στρατάρχη. Οι προσπάθεις των Βιέτ Μινχ να τη διαρρήξουν τα επόμενα δύο χρόνια αποτυγχάνουν με μεγάλες απώλειες. Το 1952 ο στρατάρχης Ντε Λατρ αρρωσταίνει και επιστρέφει στη Γαλλία, και αντικαθίσταται από τον Ραούλ Σαλάν, μετέπειτα επίδοξο πραξικοπηματία και ιδρυτή της ακροδεξιάς τρομοκρατικής OAS. Η γαλλική στρατηγική σταδιακά εξελίσσεται στην προσπάθεια να τραβήξουν τους Βιέτ Μινχ σε ανοιχτό πεδίο για να τους συντρίψουν αποφασιστικά εκεί, καθώς ο πόλεμος φθοράς τραβάει σε μάκρος και δεν δίνει τα πολυπόθητα για τους Γάλλους αποτελέσματα, ενώ ταυτόχρονα οι Βιέτ κερδίζουν έδαφος, αν και με πολύ αργό ρυθμό. Η τακτική που θα ακολουθήσουν οι Γάλλοι εντέλει, είναι η δημιουργία μιας ισχυρής και καλά αμυνόμενης βάσης μακριά από τις γαλλικές γραμμές για να βγάλουν τις δυνάμεις του Γκιαπ από τη ζούγκλα. Στην αρχή τουλάχιστον, θα είναι πετυχημένη.

Ντιε Μπιεν Φου

Το 1953, ο προσεκτικός στρατηγός Σαλάν αντικαθίσταται από τον Ανρί Ναβάρ. Ο Ναβάρ εντοπίζει την κατάλληλη τοποθεσία για την εφαρμογή της τακτικής που περιγράφηκε παραπάνω, ένα χωριό 280 χλμ δυτικά από το Ανόι: Το Ντιε Μπιεν Φου στη μέση μιας κοιλάδας κοντά στα σύνορα με το Λάος, που καταλαμβάνεται με μεγάλο κόπο από τους γάλλους αλεξιπτωτιστές το Νοέμβριο του 1953 και μετατατρέπεται σε μια μεγάλη στρατωτική βάση με 7 κύρια οχυρά στην περίμετρο και αεροδρόμιο στο κέντρο. Ο Γκιαπ έχοντας αντιληφθεί τις προθέσεις των Γάλλων κινεί τις δυνάμεις του από τη γραμμή Ντε Λατρ για να περικυκλώσει την περιοχή καταστρέφοντας στην πορεία την κοντινότερη γαλλική βάση των 2000 ανδρών όταν οι στρατιώτες της υποχωρούν για να ενωθούν με αυτή του Ντιε Μπιεν Φου. Οι δυνάμεις και των δύο πλευρών είναι στημένες για τη μάχη χαρακωμάτων που θα ακολουθήσει και θα θυμίσει αυτές του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου. Οι Γάλλοι καταθέτουν στη μάχη 12000 άντρες (αρκετοί ακόμα θα φτάσουν στο Ντιε Μπιεν Φου με αεροπλάνα και αλεξίπτωτα πιο μετά) μαζί με πυροβολικό και άρματα μάχης και οι Βιέτ Μινχ περίπου τους τετραπλάσιους, υπερτερώντας στο πυροβολικό κατά πολύ. Στις 31 Ιανουαρίου 1954 το πυροβολικό των Βιέτ αρχίζει να βάλλει κατά των Γάλλων, των οποίων οι περίπολοι συναντούν τους Βιέτ Μινχ σε όλες τις κατευθύνσεις: Η μάχη του Ντιε Μπιεν Φου έχει αρχίσει και η πρώτη σοβαρή επίθεση των Βιέτ θα γίνει στις 13 Μάρτη.

Η εξέλιξη των πραγμάτων διαφέρει πολύ από ότι περίμεναν οι Γάλλοι. Παρά τις τεράστιες ελλείψεις και την γαλλική τεχνική υπεροχή, το πυροβολικό των Βιέτ, κόντρα σε κάθε πρόβλεψη και μέχρι τότε στρατιωτική τακτική, μεγαλουργεί: Καμουφλαρισμένο άριστα και κινούμενο μέσα από ένα τεράστιο σύμπλεγμα στοών σκαμμένων με τα χέρια, συνεχώς χτυπά και εξαφανίζεται. Η προσπάθεια των Γάλλων να απαντήσουν στα πυρά του καταρρέει με αποτέλεσμα ο συνταγματάρχης Πιρότ, διοικητής του γαλλικού πυροβολικού να αυτοκτονήσει από απελπισία με μια χειροβομβίδα. Ο θάνατος του κρατιέται μυστικός για να μην πέσει το ηθικό.

Με συνεχόμενες επιθέσεις μετά από σφοδρούς βομβαρδισμούς μέσα στις επόμενες 4  μέρες τα 3 από τα 7 οχυρά καταλαμβάνονται από τους Βιέτ Μινχ. Θα ακολουθήσει ένα σχετικά μεγάλο διάλειμμα από τις 17 ως τις 30 του Μάρτη καθώς οι Βιέτ θα προσπαθήσουν να σφίξουν τον κλοιό γύρω από τα υπόλοιπα οχυρά και οι Γάλλοι θα προσπαθούν εναγωνίως να σταθεροποιήσουν την κατάσταση. Η κατάσταση στον αέρα γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς οι Βιέτ βρίσκονται σε φοβερά πλεονεκτική θέση να χτυπούν τα αεροπλάνα που προσπαθούν προσγειωθούν ή να πετάξουν εφόδια από τον αέρα, δημιουργώντας τρομέρα προβλήματα στον ανεφοδιασμό του Γαλλικού Εκστρατευτικού Σώματος.

 Θα τα καταφέρουν, καθώς οι ισχυρές επιθέσεις των Βιέτ Μινχ στις 30 και 31 θα αποκρουστούν σε σημαντικό βαθμό με μεγάλες απώλειες. Οι απώλειες αυτές θα οδηγήσουν τον Γκιαπ να σταματήσει τις ανοιχτές επιθέσεις και να επιστρέψει στον αργό πόλεμο χαρακωμάτων: η τακτική αυτή θα δουλέψει καθώς οι Γάλλοι είναι περικυκλωμένοι και στερούνται εφόδια συνεχώς. Σιγά σιγά, τα οχυρά θα πέφτουν ένα ένα καθώς περικυκλώνονται και αποκόπτονται μεταξύ τους όσο ο ανεφοδιασμός γίνεται όλο και πιο δύσκολος. Στις 22 Απριλίου, το 90% του αεροδιάδρομου ανήκει στους Βιέτ: η πτώση εφοδίων ακόμα και με αλεξίπτωτο είναι σχεδόν αδύνατη.

Η κατάσταση για τους Γάλλους συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο να επιδεινώνεται. Τα οχυρά ένα-ένα αποκόπτονται και καταλαμβάνονται ενώ το ηθικό είναι ξανά στα ύψη για τους Βιέτ, ενώ η κατάσταση για τους Γάλλους είναι πια μη αναστρέψιμη. Στις 7 Μαϊου οι υπερασπιστές των οχυρών είναι γύρω στις 3000, άμεσα αντιμέτωποι με οχταπλάσιους αντιπάλους. Ο Γκιαπ διατάσσει γενική επίθεση: μέχρι το βράδυ όλα τα οχυρά έχουν καταληφθεί, ο Γάλλος διοικητής Ντε Καστρί είναι αιχμάλωτος, ενώ λιγότεροι από 70 στρατιώτες ξεφεύγουν από τον κλοιό. Οι Βιέτ Μινχ πιάνουν 11.700 αιχμαλώτους, ενώ οι απώλειες των γάλλων συνολικά αντιπροσωπεύουν το ένα δέκατο των δυνάμεων τους στην Ινδοκίνα συνολικά. Με λίγα λόγια, πρόκειται για μια καταστροφή. Στα λόγια του συντηρητικού ιστορικού Ρεϊμόν Καρτιέ «To τελευταίο πράγμα που θα ακούσουν οι Γάλλοι στρατιώτες που παραδίδονται, είναι ο ήχος χιλιάδων γυμνών ποδιών να χτυπάνε στη λάσπη.»

Ένα, δύο, τρία, πολλά Βιετνάμ

Οι συνέπειες αυτής της ήττας δεν άργησαν καθόλου να φανούν, κυριολεκτικά: Η Συνδιάσκεψη της Γενεύης, στην οποία θα συζητούνταν το μέλλον της Κορέας, της Ινδοκίνας γενικά και του Βιετνάμ πιο ειδικά, φτάνει στο κομμάτι της συζήτησης που αφορά την Ινδοκίνα την επόμενη μέρα από το τέλος της μάχης (8 Μαϊου 1954)  και ο Χο Τσι Μινχ θα εισέλθει στη Συνδιάσκεψη με την τεράστια νίκη των δυνάμεών του στα πρωτοσέλιδα. Δίκαια στο κάτω κάτω:  Είναι η πρώτη φορά στον 20^ο  αιώνα που μια αποικία καταφέρνει να συγκροτήσει  τακτικό στρατό και να νικήσει σε ίδιο έδαφος σε κανονική μάχη μια δυτική δύναμη. Λαμβάνοντας δε υπόψη το επίπεδο ανάπτυξης του Βιετνάμ την περίοδο εκείνη και το ότι λίγα χρόνια πριν οι ίδιοι στρατιώτες του Γκιαπ που νίκησαν τους Γάλλους βρίσκονταν στην καλύτερη περίπτωση στο στάδιο της φεουδαρχίας με χαοτικές διαφορές από τους στρατιώτες της Γαλλίας σε εκπαίδευση και εξοπλισμό, η ήττα στο Ντιε Μπιεν Φου είναι ένα γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας που σηματοδοτεί την οριστική, ιστορική ήττα της ίδιας της αποικιοκρατίας. Πόσο μάλλον για την ίδια τη γαλλική αποικιοκρατία: 6 μήνες μετά το Ντιε Μπιεν Φου ξεκινά ο πόλεμος στην γαλλική Αλγερία, ενώ μέχρι το 1956 αποκτούν την ανεξαρτησία τους τόσο το Μαρόκο όσο και η Τυνησία. Στρατιωτικά, η Γαλλία υφίσταται άλλη μια τεράστια ήττα μετά τις δυο εβδομάδες αντίστασης στο γερμανικό στρατό στο 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ότι αυτή τη φορά η ήττα θα προκληθεί από ένα στρατό πεινασμένων και ξυπόλητων, είναι ένα πλήγμα μάλλον αβάσταχτο για την περηφάνια της κάποτε Αυτοκρατορίας, που περιέργως έχει ξεχάσει στις μέρες μας ο πολεμοχαρής πρόεδρος Ολάντ.

 Περισσότερο θα κρατήσουν τα βάσανα για το ίδιο το Βιετνάμ, το οποίο σχεδόν αμέσως μετά θα πρέπει να αντιμετωπίσει την εμπλοκή των ΗΠΑ στα εσωτερικά του, που πέρα από τεράστια ποσά στρατιωτικής βοήθειας, από το 1965 και μετά θα εμπλέξει μέχρι και 500.000 αμερικάνους στρατιώτες. Οι Βιέτ του Χο Τσι Μινχ και του Βο Νγκουγιέν Γκιαπ θα νικήσουν κι εκεί, 10 χρόνια μετά την αρχή αυτού του άλλου πολέμου και παρά τις τεράστιες θυσίες και την καταστροφή που θα υποστεί  η χώρα τους θα τσαλακώσουν ανεπανόρθωτα τον τσαμπουκά της υπερδύναμης. Και θα μείνουν για πάντα στην ιστορία, σύμβολο της δυνατότητας των ταπεινών να ταπεινώνουν τους ισχυρούς.