Σε όλες τις τελευταίες δημοσκοπήσεις
καταγράφεται η επιστροφή της πολιτικής απογοήτευσης. Ένα κλίμα νοσηρό
που δεν σπάει από την παρουσία της Αριστεράς, μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, στο
πολιτικό προσκήνιο. Παράλληλα το κοινωνικό σώμα, όταν βρίσκεται
αντιμέτωπο με τα κατάλληλα ερωτήματα, μπορεί να εκδηλώνει τις πιο
αντιφατικές συμπεριφορές. Πριν όμως κατηγορήσουμε την ίδια την κοινωνία
για τη συμπεριφορά της, ας σκεφτούμε ποιοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στη
διαμόρφωση άποψης και πολιτικής στάσης.
του Παναγιώτη Φραντζή, Πριν
Την προηγούμενη Κυριακή, 21 Απριλίου 2013, η Ελευθεροτυπία δημοσίευσε
δημοσκόπηση της Metron Analysis στην οποία το 30% των ερωτηθέντων
φέρεται να θεωρεί πως «στη δικτατορία ήταν καλύτερα τα πράγματα από ό,τι
σήμερα». Πέρα από τεχνικά ζητήματα στα οποία μπορεί να ελεγχθεί η
αξιοπιστία της έρευνας, τίθενται τα εξής ερωτήματα: Υπάρχει ρεύμα υπέρ
του πολιτικού αυταρχισμού; Διαμορφώνεται συνειδητά ή προκύπτει από την
περιρρέουσα ατμόσφαιρα; Μήπως οι ίδιες οι έρευνες δεν είναι ουδέτερες,
αλλά παίρνουν θέση εκ των προτέρων στο θέμα που εξετάζουν;
Σε πρόσφατη δημοσκόπηση της VPRC για την Εφημερίδα των Συντακτών
(Μάρτιος 2013) φάνηκε ότι οι πολίτες συνδέουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα
σκάνδαλα που είδαν τα τελευταία χρόνια το φως της δημοσιότητας –με πρώτο
αυτό της λίστας Λαγκάρντ, δεύτερο της υπόθεσης Βατοπεδίου και τρίτο της
Ζίμενς– με την οικονομική κρίση. Η πρώτη αυθόρμητη απάντηση για το
ποιος ευθύνεται για τα σκάνδαλα αυτά, είναι οι πολιτικοί και το πολιτικό
σύστημα. Στην Ελλάδα προϋπήρχε βαθιά κρίση πολιτικής εκπροσώπησης, όταν
έφτασαν οι συνέπειες της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Κρίση των
θεσμών, του πολιτικού συστήματος ήδη ορατή από το 2007. Αυτό εξηγεί σε
μεγάλο βαθμό τα παράγωγα της σύγχυσης που επικρατεί.
Η κυρίαρχη λοιπόν αφήγηση, η οποία αναπαράγεται στις δημοσκοπήσεις,
και με τον τρόπο που διατυπώνονται οι ερωτήσεις, αλλά κυρίως στα ΜΜΕ,
θέλει το πολιτικό σύστημα, τους πολιτικούς να είναι οι πρωταίτιοι της
οικονομικής κρίσης, λόγω της εμπλοκής τους σε οικονομικά σκάνδαλα. Αν
δει κανείς πόσο μεγάλο μέρος των ειδήσεων αναλώνεται στη σκανδαλολογία,
από τα έντυπα αποκαλυπτικού περιεχομένου μέχρι τα δελτία των ειδήσεων,
τη μήτρα της απόλυτης σύγχυσης, και το διαδίκτυο, όπου κυριαρχεί το
λιντσάρισμα και η ισοπεδωτική κριτική όλων εναντίον όλων, δεν θα
δυσκολευτεί να καταλάβει πώς μέσα στην αυθόρμητη λαϊκή αγανάκτηση
ενισχύθηκαν τόσο απότομα οι αντιπολιτικές κραυγές και πολιτικές
εκφράσεις τύπου Χρυσής Αυγής και Ανεξάρτητων Ελλήνων. Ειδική η πρώτη
επένδυσε την κρίσιμη στιγμή στο σύνθημα «αλήτες, προδότες, πολιτικοί»
που ταίριαζε απόλυτα με το κυρίαρχο σχήμα ερμηνείας της κρίσης που
συνταράσσει τη χώρα.
Όπως λέει ο στίχος του Γιάννη Αγγελάκα: «Η φτώχεια είναι πιο φρόνιμη
αν νιώθει ότι φταίει…». Μεγάλο μέρος της καθεστωτικής προπαγάνδας
αφιερώθηκε στην υποταγή του λαού ως συνενόχου. Στα μεσαία στρώματα των
πόλεων διαδόθηκε μια παραλλαγή του παγκαλικού «φταίμε όλοι»:
Καταναλώναμε άσκοπα, ζούσαμε πάνω από τις δυνατότητές μας. Πρόκειται για
στρώματα που φτωχαίνουν με άλλο τρόπο απ’ ό,τι τα εργατικά λαϊκά
στρωμάτα, κυρίως γιατί δεν ζούσαν αποκλειστικά από την εργασία τους,
αλλά είχαν κάποιο απόθεμα ιδιοκτησίας. Διέθεταν ένα κοινωνικό κύρος,
είτε αυτό εκφραζόταν από την κουλτούρα, τις γνώσεις, τα ταξίδια, είτε
από την επίδειξη καταναλωτικής ικανότητας. Είναι στρώματα αστικής
επιρροής που έτρεφαν μεγάλη απέχθεια για το δημόσιο τομέα, στα οποία
βρήκε έδαφος το πρώτο κύμα προπαγάνδας υπέρ του Μνημονίου που
στοχοποιούσε τους δημόσιους υπάλληλους.
Ανάλογα με το κράμα ερμηνειών που υιοθετεί κανείς, με βάση και την
ταξική του θέση, παράγει το αντίστοιχο κράμα πολιτικών και ιδεολογικών
τοποθετήσεων. Αν για την κρίση φταίνε οι δημόσιοι υπάλληλοι, το σπάταλο
κράτος και η διαφθορά, τότε χρειαζόμαστε ευελιξία στην αγορά εργασίας
και νέα επιχειρηματικότητα. Αν φταίνε τα λαμόγια και οι πολιτικοί,
χρειαζόμαστε έναν τίμιο στρατηγό. Αν φταίμε όλοι, γιατί δεν είχαμε
πολιτική ή καταναλωτική συνείδηση, χρειαζόμαστε ένα κράτος περιορισμένων
ατομικών ελευθεριών. Ειδικά το τελευταίο ενισχύεται εντυπωσιακά – είναι
το βαθιά αντιδημοκρατικό επιχείρημα περί της ανωριμότητας του λαού.
Δημοσιογράφοι του «αντισυστημικού τόξου» και δημοφιλείς μπλόγκερ έχουν
αναπτύξει ένα ρεπερτόριο απόψεων περί φαυλότητας ή ανωριμότητας του λαού
μας.
Είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνα τα ΜΜΕ, μνημονιακά και αντιμνημονιακά,
μαζί με τις αδυναμίες των πολιτικών δυνάμεων της χειραφέτησης της
εργασίας, για την καθήλωση μερίδας της κοινής γνώμης σε «θεωρίες
συνωμοσίας» και σχήματα που προωθούν αντικειμενικά μια νέα αυταρχική
πολιτική τάξη και τον αντίστοιχο πολιτισμό. Μένοντας σε μια επιλεκτική
και αποσπασματική θεώρηση της κατάστασης, συγκρίνοντας αυθαίρετα εποχές
και περιόδους, διαφημίζοντας και ανοιχτά το χρυσαυγιτισμό, κρύβοντας τις
αιτίες των προβλημάτων και διαστρεβλώνοντας τις θέσεις των πολιτικά
επικίνδυνων πρωτοποριών, συντελούν στην αναπαραγωγή ενός νοσηρού
κλίματος που γεννάει πολιτικά εκτρώματα.
