Η Ηρωική Επανάσταση των Ζαπατίστας

ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΖΑΠΑΤΙΣΤΑΣ
Μάκης Γεωργιάδης

Οι Ζαπατίστας αξίζουν την απεριόριστη αλληλεγγύη κάθε επαναστάτη από τη στιγμή που κατέλαβαν χιλιάδες εκτάρια γης την οποία αναδιένειμαν σε ακτήμονες αγρότες. Επίσης επιχείρησαν να λύσουν το διατροφικό ζήτημα, και σε μεγάλο βαθμό τα κατάφεραν, ενώ ταυτόχρονα έκαναν άλματα στην υγειονομική πολιτική, την πρόσβαση των αυτοχθόνων στην περίθαλψη και στην εκπαίδευση.

Η «παραφωνία» της Τσιάπας

ΕΙΚΟΣΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Πρωτοχρονιά του 1994. Ο Εθνικοαπελευθερωτικός  Στρατός των Ζαπατίστας (EZLN)  εφορμά από τις ζούγκλες και τα βουνά της επαρχίας Τσιάπας του Μεξικού με μερικές χιλιάδες αυτόχθονες  Ινδιάνους της περιοχής  να σηκώνουν τα όπλα  σχεδιάζοντας και διακηρύσσοντας  τις νέες εφόδους των καταπιεσμένων  για την κατάκτηση των ιδανικών τους. 

Για την ανάκτηση της γης τους, για ελευθερία, για αξιοπρέπεια  και δικαιοσύνη.  Η «παραφωνία» μιας ένοπλης εξέγερσης  την ώρα του απόλυτου θριάμβου του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου και  τους  σκότους  στο οποίο βύθιζε την ανθρωπότητα το  «τέλος της ιστορίας», είναι κραυγαλέα.

Πίνακας -δώρο των εξεγερμένων του Μεξικού στους εξεγερμένους του Δεκέμβρη 2008

Με τα δεδομένα της εποχής η έναρξη ενός τέτοιου αντάρτικου μοιάζει με μια τρέλα. Με μια ρομαντική παρόρμηση  και με μια  αχτίδα φωτός  η οποία  απειλείται άμεσα με εξαφάνιση στη μελανή οπή του  καπιταλισμού ο οποίος βαδίζει ολοταχώς στην παγκοσμιοποίηση.  Η υλική αλλά πάνω από όλα η ιδεολογική υπεροπλία του αντιπάλου είναι αδιαμφισβήτητη. Πόσο μάλλον σε μια χώρα ακραίων ανισοτήτων όπως το Μεξικό όπου  ακόμη και μερικά χρόνια πριν το έτος ορόσημο 1994, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία  γηγενείς κάτοικοι της επαρχίας Τσιάπας ομολογούσαν πως οι ιθαγενείς απαγορευόταν να κυκλοφορούν στα πεζοδρόμια χωριών και πόλεων. Ήταν αναγκασμένοι να περπατούν στο δρόμο διακινδυνεύοντας την ίδια τη ζωή τους  κάθε φορά που περνούσε αμάξι ή  αυτοκίνητο. Τα κατάλοιπα της φεουδαρχικής κοινωνίας  ήταν τόσο ισχυρά ώστε  οι γυναίκες  οι οποίες εργάζονταν στα  λατιφούντια και τις απέραντες γαίες των «κασίκες» – δηλαδή των μεγαλογαιοκτημόνων – υπόκεινται στο δίκαιο της «πρώτης νύχτας του γάμου». Ήταν δηλαδή επί της ουσίας αντικείμενα και ιδιοκτησία του γαιοκτήμονα ο οποίος απολάμβανε δικαίωμα χρήσης στο γυναικείο σώμα  το οποίο έπρεπε να χάσει την παρθενία του  από τον ίδιο την προηγούμενη  νύχτα  από τον γάμο. Πώς εμφανίζεται έτσι ξαφνικά μια χούφτα  ρακένδυτων και  φτωχά οπλισμένων ανταρτών η οποία τολμά να μιλήσει για  αναδιανομή της γης, για  τροφή, αξιοπρέπεια, ισότητα  αλλά και για υγεία και μόρφωση των ιθαγενών παράλληλα με το δικαίωμά τους στην αυτονομία, το σεβασμό στην καταγωγή, τις συνήθειες και τα έθιμά του;   Ποια δύναμη τους ενθαρρύνει να διακηρύξουν πως ο απελευθερωτικός αγώνας του κινήματος των  Ζαπατίστας θα  φτάσει ως την πρωτεύουσα, ως την πόλη του Μεξικού;  Είκοσι χρόνια πριν αυτά τα ερωτήματα  ζητούσαν επιτακτικά απαντήσεις, αλλά και είκοσι χρόνια μετά είναι βέβαιο πια πως κάτι σημαντικό  συμβαίνει σε αυτή τη γωνιά της γης που αξίζει τον κόπο να μελετηθεί.

Το αίτημα για ΓΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ είναι ακόμη ζωντανό στο Μεξικό

Προοίμιο των σύγχρονων επαναστάσεων του 21ου αιώνα

Η εξέγερση των Ζαπατίστας έχει πάρει  τα χαρακτηριστικά  ενός από τα πλέον ενδιαφέροντα κοινωνικά πειράματα  αντικαπιταλιστικής συγκρότησης ενός κοινωνικού σχηματισμού στην εποχή μας. Ερίζουν πολλοί για το αν η ένοπλη εξέγερση  την 1η του Γενάρη του 1994  ήταν ο τελευταίος σπασμός μιας σειράς ιστορικών επαναστατικών παραδειγμάτων ή εάν ήταν η πρώτη εξέγερση της νέας χιλιετίας και ένα προοίμιο  των απελευθερωτικών εγχειρημάτων που φέρνει η εποχή μας όπου η  βαθιά δομική και αδιέξοδη κρίση του καπιταλισμού τροφοδοτεί ολοένα και πιο διογκούμενα κινήματα  αντίστασης και ανατροπής  την ίδια ώρα που τα αδιέξοδα πολλαπλασιάζονται.

Η αλήθεια δεν μπορεί να έχει αφοριστικό  και απόλυτο χαρακτήρα, ούτε ασφαλώς είναι επίπεδη και σε ευθεία γραμμή.  Το αίτημα για «γη και ελευθερία» διατυπώνεται, μετασχηματίζεται, υποχωρεί και επανέρχεται με οξύτητα  στο προσκήνιο  των χωρών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. «Η γη ανήκει σε αυτούς που τη δουλεύουν», ήταν μια από τις βασικές σκέψεις και τα συνθήματα του μεγάλου μεξικανού επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα ήδη από το 1910.   Το κοινωνικό ζήτημα  και οι αγροτική μεταρρύθμιση  παραμένουν αλληλένδετα στο Μεξικό  στο πέρασμα ατού του αιώνα και παρά τις τεράστιες ποιοτικές μεταβολές που έχει επιφέρει ο καπιταλισμός σε μια άρχουσα τάξη  της οποίας  γείτονας και πρόθυμος σύμμαχος είναι ασφαλώς οι ΗΠΑ. Η ήττα της μεξικανικής επανάστασης η οποία  είχε  και τα χαρακτηριστικά εμφυλίου πολέμου  ειδικά μετά το 1914 ήταν καταλυτική. Η σύγκρουση μεταξύ  των ισχυρών γαιοκτημόνων «κασίκες» και των λατιφουντίστας από τη μια πλευρά και των εργατών γης των αγροτών και του βιομηχανικού προλεταριάτου από την άλλη , ήταν σφοδρότατη και το ζήτημα της εξουσίας είχε τεθεί επί τάπητος σχεδόν αμέσως μετά την ανατροπή και εκδίωξη του «σιδερένιου» και απόλυτου μονάρχη της χώρας Πορφύριο Ντιάζ το 1911.

Η άρχουσα τάξη  του Μεξικού και ο πρόεδρος Καράνθα, άλλοτε σύμμαχος των στρατηγών Φρανσίσκο  Βίλλα και Εμιλιάνο Ζαπάτα και σφετεριστής της εξουσίας,  με τη βοήθεια των ΗΠΑ οι οποίες θα εισβάλουν στη χώρα εν μέσω του Α΄ παγκοσμίου πολέμου θα καταφέρουν  να καταστείλουν την επανάσταση. Τα στρατεύματα του στρατηγού  Τζ. Πέρσινγκ εξουδετερώνουν το στρατό του Βίλλα ο οποίος πέφτει νεκρός το 1917 και με τη δολοφονία του Ζαπάτα σε ενέδρα το 1919  ουσιαστικά η επανάσταση  τερματίζεται με τη νίκη των γαιοκτημόνων.

Αν εξετάσει κανείς  τη δομή ακόμη και των σημερινών κοινωνιών της Λατινικής Αμερικής από την Παραγουάη ως τη Βραζιλία και  από το Μεξικό ως τη Βολιβία  θα διαπιστώσει ότι  κατάλοιπα φεουδαρχικών δομών και θεσμών είναι ακόμη ισχυρά και συνυπάρχουν  σε απόλυτη αρμονία με τον προηγμένο βιομηχανικό και χρηματιστικό καπιταλισμό. Το αίτημα για «γη και ελευθερία όπως διατυπώθηκε από τις αρχές του 20ου αιώνα  σε μεγάλο βαθμό μένει ανεκπλήρωτο. Υπό αυτό το πρίσμα η επιρροή των επαναστατικών ιδεών του Ζαπάτα  δεν εξαφανίστηκε ποτέ από το γίγνεσθαι του Μεξικού. Έτσι ο Εθνικοαπελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας εμφανίστηκε  την 1η του Γενάρη του 1994 ως ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής των  αυτοχθόνων πληθυσμών της Τσιάπας πατώντας ωστόσο  γερά σε μια επαναστατική παράδοση και  αιτήματα τα οποία ποτέ δεν έσβησαν στο  πέρασμα των 75 χρόνων  που μεσολάβησαν  από τη δολοφονία του Ε. Ζαπάτα.

Το ένοπλο κίνημα των Ζαπατίστας ήρθε σημειολογικά και σε μια ακόμη  στιγμή ποιοτικής καμπής. Η 1η Γενάρη του 1994 ήταν και η εναρκτήρια ημερομηνία της ισχύος της NAFTA,  της περιφερειακής ολοκλήρωσης δηλαδή της Βορείου Αμερικής με τη ζώνη ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών. Η εφαρμογή της NAFTA  όπως ήταν φυσιολογικό όξυνε τις ήδη αβυσσαλέες ανισότητες στο Μεξικό. Τα  αμέσως επόμενα χρόνια η φτώχεια θα άγγιζε το 55%  ως και 75%  πολλών  κοινωνικών στρωμάτων  όταν επισήμως τα ποσοστά φτώχειας σε αυτήν την χώρα των 100 εκατομμυρίων κατοίκων υπερέβαιναν κατά μέσο όρο το 43% και στους πληθυσμούς των  αυτοχθόνων  είναι κατά πολύ αυξημένο.

Στο Μεξικό το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι 10,46%, αλλά στις κοινότητες των Ινδιάνων ξεπερνάει το 50%. Μάλιστα, το 75% των παιδιών των Ινδιάνων δεν τελειώνουν ούτε καν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 86% της παιδικής θνησιμότητας οφείλεται σε απλές εντερικές διαταραχές, ενώ το 60%  των παιδιών υποσιτίζεται. Οι τραγικές συνθήκες διαβίωσης και η εξαθλίωση οδήγησαν  τελικά στην ένοπλη σύγκρουση και την κήρυξη του πολέμου στην κεντρική κυβέρνηση του Μεξικού. Σε μια χώρα όπου η διαφθορά  και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών βασιλεύουν και η ωμή κρατική και παραστρατιωτική βία παρελαύνει με βήμα ταχύ.

Σε αυτό το πλαίσιο η  ένοπλη σύρραξη με το κράτος και τους κάθε λογής κατασταλτικούς μηχανισμούς απαιτούσε, και εξακολουθεί να απαιτεί, αποφασιστικότητα, συνείδηση, βαθιά πολιτικοποίηση και γενναιότητα που αποδείχτηκαν στο πέρασμα αυτών των είκοσι ετών τόσο που η συζήτηση γύρω από ένα  πολυδιάστατο κοινωνικό πείραμα να  έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, ενώ ταυτόχρονα μεγεθύνεται και η επιρροή του βαπτιστικού κινήματος σε  πολλές χώρες αλλά και κόμματα κι οργανώσεις της Αριστεράς, της  αυτονομίας, του αντιεξουσιαστικού χώρου και κάθε φύσεως κοινωνικών κινημάτων.

Οι αντιφάσεις σε αυτήν την εικοσαετή πορεία των  Ζαπατίστας και στο εγχείρημα της οικοδόμησης νέων  μορφών κοινωνικής οργάνωσης, διακυβέρνησης και οργάνωσης της παραγωγής  είναι φυσικό να  γεννούν προβληματισμούς και να  αγγίζουν μια μεγάλη σειρά ζητημάτων  της  επαναστατικής θεωρίας.  Ωστόσο  οι αντιφάσεις προκύπτουν από τη γνησιότητα  και την πρωτοτυπία των μορφών του ζαπατιστικού αγώνα στις νέες συνθήκες του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, ακόμη κι αν  πολλές  πλευρές αυτής της δράσης μοιάζουν  να έχουν τις ρίζες τους  τόσο  σε παραδείγματα του  «ουτοπικού σοσιαλισμού», των  παραδοσιακών αντάρτικων κινημάτων της Λατινικής Αμερικής  έως το ρεφορμισμό. 

Η αρχική σφοδρή ένοπλη αντιπαράθεση του EZLN  με τα κυβερνητικά στρατεύματα υποχώρησε έπειτα από  τη διαδικασία διαλόγου με την κυβέρνηση  με αντικείμενο την αυτονομία και την  αναγνώριση  συνταγματικών δικαιωμάτων ισότητας στους ιθαγενείς, ιδίως μετά τις Συμφωνίες  του Σαν Αντρές το 1996.  Όπως ήταν φυσικό η κυβέρνηση πετώντας κάποια ψίχουλα προς τους ιθαγενείς και τους εργάτες γης  δεν έδειξε καμιά διάθεση να σεβαστεί τα αιτήματα των Ζαπατίστας και από τότε ο πόλεμος «χαμηλής έντασης» καλά κρατεί. Ο EZLN αποφασίζει έτσι να διακόψει τις σχέσεις του με το κράτος και ν’ αρχίσει να εργάζεται ανεξάρτητα από την κυβέρνηση, για να κερδίσει το στοίχημα οικοδόμησης της αυτονομίας.

Σταδιακά  επήλθε ο διαχωρισμός του στρατιωτικού από το πολιτικό σκέλος και ο EZLN  αποσύρθηκαν στις ζούγκλες και στα βουνά της Τσιάπας.  Η οικοδόμηση του πολιτικού σκέλους  στήθηκε με τις αποκαλούμενες Βάσεις Στήριξης των Ζαπατίστας και τα Συμβούλια καλής Διακυβέρνησης τα οποία έχουν μετεξελιχθεί ουσιαστικά σε ένα σύστημα αυτοδιοίκησης και συντονισμού των 38 ορεινών δήμων της Τσιάπας οι οποίοι βρίσκονται υπό τον έλεγχο και την καθοδήγηση των Ζαπατίστας.

Ήδη από το καλοκαίρι του 2005 και μετά την επονομαζόμενη Έκτη Διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα μπαίνει σε εφαρμογή και  η διεύρυνση του  πολιτικού Μετώπου με  άνοιγμα σε πολιτικές οργανώσεις,  συλλογικότητες, φορείς και προσωπικότητες  η οποία φέρει την ονομασία «Η Άλλη Εκστρατεία».  Η επιδίωξη είναι μια ευρύτατη συσπείρωση  οριζόντιου χαρακτήρα όπου  επιδιώκεται μια  μίνιμουμ συμφωνία πολιτικού και ιδεολογικού χαρακτήρα όπου  οι αποφάσεις θα παίρνονται από  καθολικές συνελεύσεις, με ενεργή συμμετοχή όλων  με εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης και με άμεση ανακλητότητα ώστε να προαχθεί ένα μοντέλο  αντιαυταρχικό, με άμεση δημοκρατία και χωρίς συγκεντρωτισμό και παραγοντισμούς. Το 2006  η  ιδέα της «Άλλης Εκστρατείας»  περνάει  τα σύνορα του Μεξικού και παίρνει διεθνείς διαστάσεις κατακτώντας σημαντική απήχηση.

Αυτό που πρέπει  να λαμβάνει κανείς σοβαρά υπόψη για να διαπιστώσει  αν και σε ποιο βαθμό οι Ζαπατίστας έχουν καταφέρει κάτι και αν οι πολιτικές επιλογές τους δικαιώνονται είναι  να δει τα μετρήσιμα αποτελέσματα στη ζωή των ανθρώπων  στην Τσιάπας  και  κατόπιν με βάση και τη θεωρία να ανιχνεύσει τις προοπτικές και το μέλλον ενός τέτοιου εγχειρήματος. Στην πραγματικότητα οι Ζαπατίστας αξίζουν  την απεριόριστη αλληλεγγύη, τη συνδρομή και τη συμπαράσταση κάθε επαναστάτη από τη στιγμή που ανακατέλαβαν χιλιάδες εκτάρια γης και την αναδιένειμαν. Επιχείρησαν  να λύσουν το διατροφικό ζήτημα και σε μεγάλο βαθμό τα κατάφεραν ενώ ταυτόχρονα έκαναν άλματα την υγειονομική πολιτική, την πρόσβαση των αυτοχθόνων στην περίθαλψη και στην εκπαίδευση και διαφύλαξαν ένα  πολιτισμικό μωσαϊκό κοινοτήτων και 57  φυλών Ινδιάνων  οι οποίοι μιλούν 92 διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους  και έβαλαν σε πρώτο πλάνο  το ζήτημα της ισότητας των δύο φύλων. Όλα αυτά είναι στοιχεία έμπνευσης και θέλησης που  μπορούν να δράσουν ενοποιητικά.

Ένα αντιφατικό και ενδιαφέρον κοινωνικό πείραμα

ΚΑΤ’ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ ΤΟΥ ΤΖΟΝ ΧΟΛΟΓΟΥΕΪ

Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσει κανείς πως οι Ζαπατίστας σε αυτή την εικοσάχρονη διαδρομή τους χρησιμοποίησαν με μεγάλη επιτυχία και περισσότερο από κάθε άλλο ένοπλο κίνημα, τη δύναμη του λόγου  γεγονός το οποίο  οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και την  προσωπική καλλιέργεια και μόρφωση του υποδιοικητή Μάρκος ο οποίος έχει  καταφέρει  με ένα συνδυασμό στοιχείων μαρξισμού, φιλελευθερισμού, ουτοπικού σοσιαλισμού και αναρχισμού  να διευρύνει το ακροατήριο  ενός κινήματος τόσο ένοπλου όσο και πολιτικού το οποίο ωστόσο παραμένει περιορισμένο χωρικά και  απομονωμένο στα ορεινά  μιας  μεγάλης χώρας.

«Σκοπός μας είναι ο μετασχηματισμός αυτής της χώρας και η μοναδική πρόταση για να τη μετασχηματίσουμε σε κάτι πιο δίκαιο, δημοκρατικό και ελεύθερο προέρχεται από τα αριστερά. Αν είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλοί αριστεροί τρόποι σκέψης, επίσης είναι αλήθεια πως υπάρχει κάτι που μας βάζει σε κοινό παρονομαστή κι αυτό είναι ο εχθρός: ο καπιταλισμός», ήταν τα λόγια του Υποδιοικητή Μάρκος, σε μια από τις πρώτες συναντήσεις της Άλλης Εκστρατείας τον Αύγουστο του 2005.

Ο αντικαπιταλισμός  των Ζαπατίστας  όπως και κάθε αντικαπιταλισμός ο οποίος δε συνοδεύεται με ένα θετικό προσδιορισμό  ενός απελευθερωτικού προτάγματος  και δεν περιλαμβάνει στρατηγικούς στόχους ανατροπής των υφιστάμενων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, είναι φυσιολογικό να επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών και να αποκτά  προβληματικό χαρακτήρα.

Από την άλλη πλευρά  και οι ίδιες οι αντιφάσεις του ζαπατιστικού κινήματος  από την επιλογή των μέσων πάλης – τη διάσταση  ένοπλου και πολιτικού αγώνα – ή τη σταδιακή διολίσθηση σε διαχειριστικά μοντέλα  θεσμών με  αστική μορφή και περιεχόμενο όπως  τα ζητήματα της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και άλλα, βάζουν το ζαπατιστικό κίνημα στο επίκεντρο κριτικών διαφορετικών αποχρώσεων όπου από επαναστατική  άποψη μπορεί να θεωρηθούν  ή και να κατηγορηθούν ως  «αθεράπευτα ρεφορμιστές» ή ακόμη και μεταμοντέρνοι εξεγερμένοι και από την άλλη πλευρά ως  πολύ  ακραίοι και  υπερεπαναστάτες.

Ακόμη και  αντιεξουσιαστικά ρεύματα και τάσεις της αυτονομίας που εν γένει  συμμετέχουν στις διαδικασίες της Άλλης Εκστρατείας ή βλέπουν με συμπάθεια τον αγώνα των Ζαπατίστας, ασκούν δριμέα  κριτική  στο κίνημα κάνοντας λόγο για υποχωρήσεις σε ότι αφορά τον ένοπλο αγώνα ή τους κατηγορούν ότι έχουν υποκύψει σε  μαρξιστικές – κομμουνιστικές  μορφές σκέψης, δράσης και οργάνωσης οι οποίες υπονομεύουν δήθεν το εγχείρημα της αυτονομίας. 

Στην πραγματικότητα αυτοί οι οποίοι δείχνουν απόλυτα ικανοποιημένοι και σύμφωνοι με τους Ζαπατίστας θωρώντας τους σαν επιβεβαίωση των θεωρητικών τους σχημάτων είναι οι οπαδοί του «ανοιχτού μαρξισμού» όπως ο Τζ. Χόλογουεϊ ο οποίος συμπυκνώνει τη σκέψη του στο βιβλίο «Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία» ή  ακόμη και ο  ιταλός φιλόσοφος Τ. Νέγκρι  ο οποίος  αναπαράγει το θεωρητικό μοντέλο των «κομμουνιστικών νησίδων» μέσα στον καπιταλισμό.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Άθικτος παρέμεινε ο κοινωνικός τρόπος παραγωγής

«Η ΣΗΜΑΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ»

Η αλήθεια είναι πως για να σκιαγραφηθεί το μέλλον του ζαπατιστικού μοντέλου  θα πρέπει να  απαντηθούν με σαφήνεια  τρία κομβικά ζητήματα τα οποία  μόνο ακροθιγώς προσεγγίζονται από αυτό το κίνημα και υποβαθμίζονται τελείως  από πολλά κομμάτια υποστηρικτών του. Τα ζητήματα αυτά αφορούν  το επαναστατικό υποκείμενο, τη σύνθεση και το ρόλο του σε μια διαδικασία επαναστατικής ανατροπής.

Δεύτερο μεγάλο ζήτημα το επαναστατικό κόμμα, ο χαρακτήρας και ο ρόλος του αλλά και το θεωρητικό του υπόβαθρο. Σε αυτό το σημείο  είναι φανερό ότι  τα ιδεολογικά ρεύματα που  βρίσκονται σε άμεση συνάφεια με τους Ζαπατίστας όσο και οι ίδιοι  οι Ζαπατίστας  έχουν υποκαταστήσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο του κόμματος από το κίνημα. Γεγονός το οποίο οδηγεί  τόσο σε οργανωτική διάχυση αλλά επιπλέον αδυνατεί ως σχήμα να  συνδεθεί  βαθύτερα και αποτελεσματικότερα με την εργατική τάξη και τα άλλα εκμεταλλευόμενα στρώματα της μεξικανικής κοινωνίας, να τα συντονίσει και να τα εντάξει σε μια βαθύτερη επαναστατική διαδικασία ριζικής ανατροπής των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Απότοκη αυτής της αντίληψης είναι και η τραγική αδυναμία  διασύνδεσης τακτικών στόχων και στρατηγικής και εκπόνησης του απαραίτητου επαναστατικού προγράμματος το οποίο θα θέτει  όχι μόνο τους άμεσους στόχους της ανατροπής αλλά θα έχει και στοιχεία θετικού προσδιορισμού μιας νέας απελευθερωτικής και εν πολλοίς κομμουνιστικής – αταξικής κοινωνίας.  Η γοητεία που ασκεί σε ρεύματα  όπως αυτά που ήδη αναφέρθηκαν (του Χόλογουεϊ και του Νέγκρι) είναι η απομόνωση  του ζητήματος του κράτους, της εξουσίας και της επανάστασης και η  αποσπασματική αντιμετώπιση του στο πλαίσιο μιας περιφέρειας ή μιας «νησίδας» χωρίς στην πραγματικότητα να θίγεται ο πυρήνας του καπιταλισμού και η αναγκαιότητα συνολικής και μέχρι τέλους σύγκρουσης με τους θεσμούς αναπαραγωγής της αστικής κυριαρχίας όπως το κράτος, η δικαιοσύνη, τα εκλογικά συστήματα και η όλη δομή και οργάνωση του φορέα  εξουσίας της αστικής τάξης.

Η άρνηση αυτής της αναγκαιότητας  στερεί και από τον όποιο αντικαπιταλισμό κάποιο ουσιαστικό περιεχόμενο  και ταυτόχρονα κρατάει το κοινωνικό πείραμα των ζαπατίστας καθηλωμένο σε περιφερειακό  και εξ αντικειμένου περιορισμένο επίπεδο σε μια διαδικασία που μοιάζει περισσότερο με την ομφαλοσκόπηση  στις έννοιες της αυτοδιαχείρισης και της αυτονομίας  οι οποίες είναι περικυκλωμένες από έναν ωκεανό εμπορευματικών και εκμεταλλευτικών καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής όχι μόνο στο Μεξικό. Εξετάζοντας κανείς υπό αυτό το πρίσμα  το «μετασχηματισμό» στον οποίο αναφέρεται και ο υποδιοικητής Μάρκος, δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει με τους επικριτές του  επαναστατικού μαρξισμού οι οποίοι διαπιστώνουν ότι οι Ζαπατίστας κινούνται εκτός κάποιου «ορθόδοξου» ή «παραδοσιακού» επαναστατικού μοντέλου.

Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει και τη δικαίωση  ρεφορμιστικών και μικροαστικών αντιλήψεων αλλά αντιθέτως τα  κομβικά ζητήματα  που  αφορούν κάθε επανάσταση  αναζητούν ακόμη απαντήσεις και  είναι πεδίο ιδεολογικής, θεωρητικής και πολιτικής διαπάλης  και στους κόλπους των Ζαπατίστας. Από αυτήν την άποψη  αναδεικνύεται και το πόσο σημαντικά είναι αυτά τα  ζητήματα και πως η έκβαση μιας επανάστασης  εξαρτάται σε  απόλυτο σχεδόν βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο τελικά θα απαντηθούν καθώς όπως και ο ίδιος ο υποδιοικητής Μάρκος  σημείωσε  υπάρχουν πολλοί αριστεροί τρόποι σκέψης, αλλά και δράσης.  Η αυθεντικότητα και το πάθος των Ζαπατίστας ωστόσο  είναι αδιαμφισβήτητα, η προσπάθεια ειλικρινής και πρωτότυπη  και άξια κάθε σεβασμού καθώς ανταποκρίνεται σε πραγματικές συνθήκες της Λατινικής Αμερικής και όχι σε αφηρημένα ιδεολογικά σχήματα  φιλοσόφων και διανοητών της Δυτικής Ευρώπης.

Για κλείσιμο  και προς επίρρωση του παντοτινού έρωτα για την επανάσταση παραθέτουμε  τα εξής λόγια από το μήνυμα του υποδιοικητή Μάρκος για τα είκοσι χρόνια από την έναρξη της εξέγερσης :

«Είναι έδαφος  Ζαπατίστας, είναι Τσιάπας, είναι το Μεξικό, είναι η Λατινική Αμερική, είναι η Γη. Και είναι Δεκέμβρης 2013, κάνει κρύο, όπως έκανε πριν από 20 χρόνια, και όπως και τότε , σήμερα μια σημαία είναι το καταφύγιό μας: αυτή της εξέγερσης»…

Δημοσιεύθηκε στο ΠΡΙΝ, 4.1.2014