Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80 οι
εκπαιδευτικές βαθμίδες στη χώρα μας ήταν σαφώς οροθετημένες. Εννιά χρόνια
βασική εκπαίδευση, τρία χρόνια Λύκειο, τέσσερα με έξι χρόνια Πανεπιστήμιο και
δύο με πέντε χρόνια Μεταπτυχιακό και Διδακτορικό. Η παιδεία ήταν κατά βάση
κρατική, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων και ουσιαστικά αναπαρήγαγε και διαμόρφωνε
τον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας στη χώρα μας.
Τα
επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων ήταν πάνω - κάτω και αυτά οριοθετημένα. Οι
χειρώνακτες εργάτες προέρχονταν από την πρωτοβάθμια και εν μέρη την
δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι ειδικευμένοι εργάτες από τις τεχνικές σχολές και
τις σχολές επαγγελματικής κατάρτισης. Οι μεσαίες και ανώτερες τεχνικές,
επιστημονικές και διοικητικές θέσεις στελεχώνονταν από αποφοίτους της
τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τέλος τα ανώτερα διοικητικά στελέχη όσοι αποφάσιζαν
για την παραγωγή, την εργασία και τη διοίκηση προέρχονταν από τον χώρο των
μεταπτυχιακών σπουδών. Η δουλειά παρείχε μια σταθερότητα και ασφάλεια. Η δε
επαφή με τη εκπαιδευτική διαδικασία, σαν οργανικό και αναγκαίο στοιχείο της
δουλειάς, σταματούσε κυρίως στα χρόνια των θρανίων.
Σήμερα,
στα 2013, αυτή η εποχή φαντάζει πάρα πολύ μακρινή. Μακρινή, όσον αφορά τη δομή
του εκπαιδευτικού μοντέλου, αλλά και όσον αφορά την επαγγελματική προοπτική και
αποκατάσταση των αποφοίτων. Η κατοχή τίτλου σπουδών από την σύγχρονη «στρατιά»
των νέων πτυχιούχων της πολυδαίδαλης μεταλυκιακής εκπαίδευσης, για πρώτη φορά,
μοιάζει με απλό «κουρελόχαρτο», χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα στην αγορά
εργασίας. Το άγχος , η ανασφάλεια και η απαξίωση των νέων πτυχιούχων, ποτέ δεν
είχε φτάσει σ’ αυτά τα επίπεδα.
Από
την άλλη στους χώρους εργασίας, η κατάσταση κάθε άλλο παρά ρόδινη είναι. Σε
γραφεία και εργοστάσια οι ήδη εργαζόμενοι ζουν κάτω από την συνεχή πίεση της
απόλυσης. Η μετάβαση, και στη χώρα μας, στον σύγχρονο καπιταλισμό της πλήρης
εκμηχάνισης και της πληροφορίας ελαχιστοποιεί την ανθρώπινη ζωντανή εργασία.
Προηγμένοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, λογισμικά και αριθμητικά ελεγχόμενα
ρομπότ, εισβάλουν δυναμικά σε ότι έχει απομείνει στην επικράτεια της νοητικής
επεξεργασίας, στο χώρο κυρίως της βιομηχανίας και των υπηρεσιών. Μηχανές
αποκτούν όλο και περισσότερο ικανότητες να εκτελούν εννοιολογικές διευθυντικές
και διοικητικές λειτουργίες.
Η
έκρηξη των νέων τεχνολογιών και η ανάγκη για ριζικές αλλαγές στη σύνθεση και τη
μόρφωση της νέας εργατικής τάξης, φέρνουν στο προσκήνιο μια νέα εκστρατεία του
κεφαλαίου για το μετασχηματισμό της ικανότητας της εργασίας και την ποιοτική
ανασύνθεση των εργατικών σχέσεων. Η λεγόμενη ευέλικτη ή ελαστική εργασία στη
γραμμή παραγωγής, στο χρόνο εργασίας, στις αμοιβές, στην ειδίκευση, αποτελεί
τον κυρίαρχο τύπο, την ατμομηχανή των αλλαγών στην νέα οργάνωση της εργασίας.
Απαιτούνται
για τη μεγάλη πλειοψηφία των νέων εργαζόμενων σχετικά μονότονα, τυποποιημένα
και εύκολα εργαλειοποιημένα διανοητικά καθήκοντα και παράλληλα ανώτερες
πνευματικές ικανότητες όπως η δημιουργικότητα, η συνθετική σκέψη, η ικανότητα
επικοινωνίας και συλλογικής πνευματικής εργασίας, η διαρκή ικανότητα για
ανανέωση και κατάρτιση. Έχουμε μια ποιοτική ανάπτυξη των διανοητικών πλευρών
της χειρωνακτικής εργασίας και παράλληλα έναν σύγχρονο τεηλορισμό της
διανοητικής εργασίας.
Η
μετατροπή της γνώσης σε παραγωγική δύναμη, ανατρέπει στον σύγχρονο καπιταλισμό
τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον ιστορικό ρόλο μόνο της εργατικής τάξης ως
επαναστατικού υποκειμένου, αυξάνοντας το ειδικό βάρος και τη δυναμική των
στρωμάτων της διανοητικής μισθωτής εργασίας. Εμφανίζεται για πρώτη φορά τόσο
γενικευμένα η τάση ανάπτυξης του πνευματικού χαρακτήρα της χειρωνακτικής
εργασίας και παράλληλα η μηχανοποίηση του χαρακτήρα της διανοητικής εργασίας.
Δεν θα ήταν υπερβολικό αν λέγαμε ότι εμφανίζεται έντονα η τάση για διανοητική,
επιστημονική κατάρτιση των παραδοσιακά προλεταριακών στρωμάτων στην εργασία και
η τάση για προλεταριοποίηση των στρωμάτων της παραδοσιακής διανοητικής
εργασίας.
Η
αναγκαστική πλέον για το σύστημα επαφή με τη γνώση της κοινωνικής πλειοψηφίας,
εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για τον ίδιο τον καπιταλισμό. Η μόρφωση, η
δυνατότητα κατανόησης της κοινωνίας και των τρόπων αλλαγής της, η πρόσβαση σε
ότι πιο επαναστατικό γεννά η ιστορική εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας, μπορεί
να αποβεί μοιραία για το σύστημα, όπως ακριβώς από το σκοταδισμό του μεσαίωνα
ξεπήδησε το ρεύμα της αναγέννησης και του διαφωτισμού. Ο μόνος τρόπος για να
ανταποκριθεί το κεφάλαιο σε αυτές τις προκλήσεις, είναι κατ’ αρχήν, να
επανασχεδιαστεί ριζικά το σύστημα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Να
διαμορφωθούν οι νέες «προδιαγραφές» που θα έχει το «προϊόν» εργατική δύναμη,
τόσο όσον αφορά τις γνώσεις του, αλλά και όσον αφορά την κοινωνική του
πρακτική.
Για
άλλη μια φορά το κεφάλαιο καλείται να λύσει προς το συμφέρον του τις αντιθέσεις
που το ίδιο παρήγαγε και όξυνε. Ενώ διαμορφώνονται οι όροι για υπέρβαση τις
διάκρισης χειρωνακτικής – διανοητικής εργασίας, η εργασία μετασχηματίζεται
βαθμιαία και σε μεγάλη κλίμακα από απλή σε σύνθετη, από μερική σε ολική, μόνο
και μόνο για να γίνει δυνατός ένας ακόμα μεγαλύτερος κατατεμαχισμός της, στα
πλαίσια ενός νέου τεηλορισμού της γνώσης.
Ενώ
διαμορφώνονται οι όροι για λιγότερες ώρες εργασίας και σε πιο απελευθερωμένη
και δημιουργική βάση, η εργασία γίνεται όλο και πιο δυσεύρετη, οι μισοί
υπερδουλεύουν και υπερεκμεταλεύονται και οι άλλοι μισοί ρίχνονται στη ανεργία.
Η εργασία γίνεται όλο και πιο μερική , απαξιωμένη και αλλοτριωτική.
Ενώ
αναπτύσσονται οι τάσεις και οι ανάγκες για υπέρβαση του ταξικού καταμερισμού
και της τρομερής υπερειδίκευσης στον τομέα της εκπαίδευσης προς την κατεύθυνση
μια συνολικής πολυτεχνικής μόρφωσης, αντίθετα βαθαίνει η μερικότητα, η ενίσχυση
των ταξικών φραγμών και η ταξική λογική και μορφή της εκπαίδευσης.
Ενώ
προβάλει ως αναγκαιότητα η ενοποίηση όλων των διαδικασιών επιστημονικής έρευνας
και εφαρμογής, εργασιακής δραστηριότητας, σχεδιασμού και διεύθυνσης της υλικής
παραγωγής και αναπαραγωγής της κοινωνικής ζωής με στόχο την ενοποίηση
κοινωνικού και πολιτικού, αντίθετα το κράτος και η πολιτική επιστρέφουν με τις
πιο αδιαφανείς αντιδημοκρατικές και αντιδραστικές κατευθύνσεις.
Ποτέ
άλλοτε οι κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις δεν εμφανίζονταν τόσο οπισθοδρομικές σε
σχέση με τις δυνατότητες της εποχής. Και ποτέ άλλοτε αυτές οι δυνατότητες δεν
πρόβαλαν στο προσκήνιο την εργατική τάξη με τη νέα της σύνθεση, ως τη μόνη
δύναμη που έχει πλέον τις κοινωνικές και πολιτιστικές βάσεις να καταργήσει τον
ταξικό καταμερισμό στην εργασία, στη γνώση και την πολιτική, τη διάκριση
ανάμεσα σε διευθυντές και διευρυνόμενους, ανάμεσα στο κοινωνικό και το πολιτικό,
ανάμεσα σε εκπροσώπους και εκπροσωπούμενους. Με βάση τις ανάγκες και τα
δικαιώματα των εργαζομένων και τις νεολαίας αλλά και τις νέες δυνατότητες της
εποχής μας, είναι περισσότερο παρά ποτέ ρεαλιστικός ο σοσιαλισμός και ο
κομμουνισμός.
Στα
πλαίσια του παραπάνω ρεαλιστικού στόχου έχει αξία να παλεύει ένα ενιαίο
πανεκπαιδευτικό κίνημα για την ανατροπή της στρατηγικής του κεφαλαίου.
Προβάλλοντας μια σύγχρονη Εκπαιδευτική Χάρτα αναγκών και δικαιωμάτων, και
παλεύοντας για:
- Πραγματική δημόσια και δωρεάν παιδεία χωρίς κάθετους και οριζόντιους φραγμούς.
- Ενιαίο 12χρονο σχολείο.
- Ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
- Ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Μία σχολή ανά γνωστικό αντικείμενο.
- Όλα τα επαγγελματικά και εργασιακά δικαιώματα στο πτυχίο.
- Μείωση των ωρών εργασίας, αύξηση των αποδοχών, δουλειά για όλους.
- Συλλογικές συμβάσεις που να κατοχυρώνουν τους εργαζόμενους και να ζουν με αξιοπρέπεια.
- Δωρεάν δια βίου μάθηση και εκπαίδευση για όλους τους εργαζόμενους
- Έλεγχο της εκπαίδευσης, της έρευνας, της κατάρτισης από τα αυτοτελή μαζικά όργανα των εργαζομένων της νεολαίας και του λαού
- Νέο εργατικό κίνημα πανεκπαιδευτικής αντίληψης και νέο πανεκπαιδευτικό κίνημα εργατικής κατεύθυνσης, για την διεκδίκηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων που απαιτεί η εποχή μας ,σε όλους τους κρίκους της παραγωγής της αναπαραγωγής και της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ
03/03/2013
