Ελλάδα, “γη της ευκαιρίας για κερδοσκόπους”

του Λεωνίδα Βατικιώτη

πηγή, Επίκαιρα 17-23.10.2013

Μόνο τιμή δεν περιποιούσε στην Ελλάδα το αναλυτικό ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας Financial Times στις 10 Οκτωβρίου. Αφορμή για το κείμενο στάθηκε η συνάντηση που οργανώθηκε στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου συμμετείχε η οικονομική αφρόκρεμα της ελληνικής διασποράς. Ανέφερε κατά λέξη η οικονομική εφημερίδα, δίνοντας το στίγμα των επαφών που πραγματοποιήθηκαν και πολύ πιθανά των συμφωνιών που έγιναν: “Τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds) – που κάποτε κατηγορήθηκαν ότι οδήγησαν σε παροξυσμό ακόμη κι ότι προκάλεσαν την ελληνική κρίση χρέους πιέζοντας προς τα κάτω τις τιμές των ομολόγων – συγκαταλέγονται τώρα ανάμεσα στους πιο ενθουσιώδεις και σημαντικούς παίχτες της ελληνικής αγοράς. Η Ελλάδα, με 1,4 εκ. ανέργους, μετατρέπεται σε γη της ευκαιρίας για κερδοσκόπους της χρηματοπιστωτικής αγοράς”.

Η βρετανική εφημερίδα είναι προφανές ότι δεν εμφορείται από κάποια αντιπάθεια απέναντι στους ξένους επενδυτές. Αντίθετα, συμμερίζεται την κυρίαρχη αντίληψη που θεωρεί ψήφο εμπιστοσύνης για μια εθνική οικονομία (ας μας συγχωρηθεί το τελευταίο…) την προτίμηση που της δείχνουν τα ξένα κεφάλαια. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, το κέντρο βάρους του ρεπορτάζ της και το καμπανάκι κινδύνου, στρεφόταν ειδικότερα στα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου που δεν αποτελούν ευχή, αλλά κατάρα για οποιαδήποτε χώρα αποκτήσει την τύχη να αποτελέσει πόλο έλξης από τους διαχειριστές τους που θα επιλέξουν να επενδύσουν εκεί τα χρήματα τους.

Φυγή υγειών επιχειρήσεων

Δεδομένου ότι δεν είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται ενδιαφέρον διεθνών επενδυτών τέτοιας …ανωτέρας ποιότητας για την Ελλάδα τροφοδοτώντας σχετικά δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, γίνεται ορατή δια γυμνού οφθαλμού η μαύρη τρύπα στην οποία οδεύει η ελληνική οικονομία κι εύκολα περιγράφεται από την εξής εικόνα: Από την μια πλευρά σημαντικές παραγωγικές κι εξορυκτικές επιχειρήσεις να προγραμματίζουν την μεταφορά τους στο εξωτερικό (όπως η Βιοχάλκο) ή να οδηγούνται στο λουκέτο (όπως η Λάρκο), ανήμπορες να αντέξουν το ενεργειακό κόστος που έχει πολλαπλασιαστεί ή τα πολύ υψηλά επιτόκια δανεισμού. Η φυγή μάλιστα τέτοιων επιχειρήσεων κολοσσών για τα ελληνικά δεδομένα αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου γιατί ταυτόχρονα μικρότερες επιχειρήσεις στην παραγωγή και το εμπόριο κλείνουν η μια μετά την άλλη. Πρόσφατη έκθεση της συνομοσπονδίας ελληνικού εμπορίου (ΕΣΕΕ) υπολόγιζε ότι τα τελευταία χρόνια έχει κλείσει το 25% ακόμη και το 30% των επιχειρήσεων στην Αττική και την Αθήνα, αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά η Ελλάδα μετατρέπεται σε “γη των ευκαιριών” για όσους επιδιώκουν το γρήγορο και ασφαλές κέρδος όπως είναι τα κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου που αυτή τη στιγμή είναι η μοναδική κατηγορία κεφαλαίων που δίνει το χρίσμα της στην Ελλάδα. Στο κέντρο του ενδιαφέροντός τους δε, βρίσκονται αποκλειστικά και μόνο χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από την μικρή συμβολή τους στην απασχόληση, ενώ το επίπεδο των αμοιβών είναι πολύ χαμηλό.

Ό,τι λάμπει επομένως δεν είναι χρυσός κι οι πολυαναμενόμενες επενδύσεις ενδέχεται να αποδειχθούν μια …τρύπα στο νερό και για την ακρίβεια απλές μεταβιβάσεις κεφαλαίων οι οποίες να τοποθετηθούν σε μετοχές ή ομόλογα, χωρίς να δημιουργούν ούτε μια θέση εργασίας. Έτσι όμως το κενό που δημιουργήθηκε στην ελληνική οικονομία εξ αιτίας της μείωσης του ΑΕΠ κατά 21,5% από το 2008 μέχρι το 2013 δεν θα κλείσει ποτέ! Κι ας φαίνεται να εισρέουν δισεκατομμύρια… Μάλιστα το κενό στις επενδύσεις, όπως υπογράμμισε η πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, είναι πολύ μεγαλύτερο. Η μείωση των επενδύσεων από το 2008 ως το 2013 ανέρχεται στο 65%! Το μελετητικό ίδρυμα της ανώτατης εργατικής συνομοσπονδίας εκφράζει τον κίνδυνο η ελληνική οικονομία να “βρεθεί εγκλωβισμένη σε μια ανατροφοδοτούμενη διαδικασία ύφεσης” κι η Ελλάδα να “μεταλλάσσεται σε οικονομικό και κοινωνικό σχηματισμό πλήρους υποβάθμισης των επενδύσεων, της παραγωγής και της εργασίας”. Οι ανησυχίες αυτές, που κινούνται σε διαμετρικά αντίθετη τροχιά από τους κυβερνητικούς ευφημισμούς για success story κάθε φορά που η κυβέρνηση υπογράφει μια συμφωνία που συνήθως αναφέρεται σε αλυσίδες εφοδιασμού με κινέζικες πολυεθνικές, δεν διατυπώνονται τυχαία ή αβάσιμα. Μόνο για το 2012 η παρατηρούμενη αποεπένδυση αγγίζει το 8% του ΑΕΠ και προκύπτει από το πολύ χαμηλό ποσοστό επενδύσεων, της τάξης του 13% του ΑΕΠ, και το υψηλό επίπεδο αποσβέσεων, που αγγίζει το 21% του ΑΕΠ. Το ζοφερό μέλλον που επιφυλάσσεται για την ελληνική οικονομία, με άλλα λόγια για πολλές δεκαετίες ακόμη θα θυμόμαστε με νοσταλγία τα ποσοστά μεγέθυνσης της δεκαετίας του ’90 και του πρώτου μισού της επόμενης δεκαετίας, υπογραμμίζεται από την διαπίστωση ότι ένας μακροχρόνιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ, 3,5% ετησίως, προϋποθέτει συνολικές επενδύσεις 20% του ΑΕΠ και παραγωγικές επενδύσεις (εκτός κατοικιών) 15% του ΑΕΠ.

Φαύλος κύκλος αποεπένδυσης και δημόσιου χρέους

Τη δική του αρνητική συμβολή στην προσέλκυση επενδύσεων έχει και το διογκούμενο πρόβλημα του δημόσιου χρέους, όπως καταγράφεται στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα όπου αναφέρεται ότι το δημόσιο χρέος από 299,7 δισ. ευρώ το 2009 (129,7% του ΑΕΠ) έχει φθάσει φέτος τα 321 δισ. (175,5%). Αντίθετα δηλαδή με τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει οι πιστωτές όταν εκπονούσαν και πίεζαν για να εφαρμοστούν απαρέγκλιτα τα Μνημόνια, το δημόσιο χρέος δεν μειώθηκε αλλά αυξήθηκε. Κατάφεραν το ακατόρθωτο, πετυχαίνοντας μια αύξηση του χρέους κατά 45 ποσοστιαίες μονάδες, που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ άλλοτε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα! “Το μέγεθος του χρέους (και του λόγου χρέους) επηρεάζει αρνητικά τους ρυθμούς μεγέθυνσης. Καθιστά επιφυλακτικές τις αγορές και αποτρέπει όσους σχεδιάζουν να επενδύσουν στην πραγματική οικονομία”, αναφέρει συγκεκριμένα η έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής με τίτλο “το δημόσιο χρέος μετά το τέλος του Μνημονίου (2014)”, περιγράφοντας τον φαύλο κύκλο που έχει δημιουργηθεί μεταξύ έλλειψης επενδύσεων και υπέρογκου δημόσιου χρέους. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται επίσης ότι “η χώρα είναι σε χειρότερη θέση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του δημόσιου χρέους της αφού έχει καταρρεύσει η παραγωγική της βάση”. Καταλήγει μάλιστα τονίζοντας ότι “ένα “κούρεμα” του χρέους εντός της Ευρωζώνης, θα επιτάχυνε την ανάπτυξη, ενθαρρύνοντας τις επενδύσεις”.

Συμπερασματικά, η ελληνική οικονομία έχει βρεθεί σε ένα απίστευτο αδιέξοδο όπου το αυξανόμενο δημόσιο χρέος επιτείνει τις τάσεις αποεπένδυσης κι αυτές με τη σειρά τους εξαλείφουν οποιαδήποτε ελπίδα αποπληρωμής, ακόμη και ήπιας διαχείρισης, του δημόσιου χρέους που θα μπορούσε να σημάνει την έναρξη ενός χρηστού κύκλου επενδύσεων και μεγέθυνσης της οικονομίας που θα αύξαναν τις θέσεις απασχόλησης και την γενική ευημερία (με το συμπάθιο πάλι και το τελευταίο μιας και λέξεις όπως ευημερία κοντεύουν να ταυτιστούν με τον έκλυτο βίο και την διαφθορά). Δύο τρόποι υπάρχουν για να πάψει αυτός ο γύρος του θανάτου που μπορούσε εύκολα να προβλεφθεί πριν οδηγηθούμε στη σημερινή κατάντια: Ο πρώτος είναι να μην πληρωθεί το δημόσιο χρέος με απόφαση που θα λάβει και μονομερώς θα ανακοινώσει το ελληνικό κράτος ασκώντας όλα τα δικαιώματα που του παρέχει το διεθνές δίκαιο. Ο δεύτερος τρόπος είναι να εγκαταλείψει την επιεικώς ανόητη και αυτοχειριαστική άποψη που θέλει το δημόσιο να απέχει από κάθε είδους επένδυση κι αυτές να ανατεθούν στο ιδιωτικό τομέα και μάλιστα στα διεθνή κεφάλαια. Πέντε χρόνια μετά, το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται είναι ότι αυτό το σχέδιο δεν προχωράει, τουλάχιστον για χώρες με μία εσωτερική αγορά τόσο μικρή όσο της Ελλάδας. Ήταν εξ αρχής αποκύημα νοσηρής νεοφιλελεύθερης φαντασίας κι αποδεδειγμένα πλέον αποτελεί τον συντομότερο δρόμο για να μετατραπεί μια χώρα σε οικονομική έρημο. Όσο γρηγορότερα εγκαταλειφθεί και αντικατασταθεί από ένα άλλο πιο ρεαλιστικό, με συμμετοχή των δημοσίων επενδύσεων που θα είναι στραμμένο στην μείωση της ανεργίας, την κάλυψη των διατροφικών αναγκών και την ενίσχυση της απειλούμενης περιφερειακής συνοχής τόσο καλύτερα θα είναι για μέλλον όλων μας.