Εξουσιαστική εκπαίδευση: ένας καλός αγωγός του φασισμού

της Κλάρα Τ* πηγή, R project

Το τελευταίο διάστημα που η κοινωνία βρίσκεται σε κρίση,συχνά μέσα στις σχολικές αίθουσες οι συζητήσεις « ανάβουν» κι εμείς οι εκπαιδευτικοί κάνουμε πολύ χρήσιμα «γκάλοπ»: τί απασχολεί τους μαθητές μας-πέρα απ΄τις εξετάσεις που ένα καλοστημένο σύστημα τους έχει μάθει να βάζουν ως ύψιστη προτεραιότητα- αλλά και πώς διαχειρίζονται αυτά που τους απασχολούν.

Το  πιο ανη­συ­χη­τι­κό συ­μπέ­ρα­σμα είναι το πώς αντι­δρούν στο ανερ­χό­με­νο φα­σι­στι­κό «φαι­νό­με­νo». Ένα κομ­μά­τι θέλει να αγω­νι­στεί ενά­ντια στον φα­σι­σμό (γι­’αυ­τό και η με­γά­λη συμ­με­το­χή νε­ο­λαί­ας στα αντι­φα­σι­στι­κά), το ανη­συ­χη­τι­κό όμως είναι πως ένα άλλο ση­μα­ντι­κό κομ­μά­τι έχει δια­φο­ρε­τι­κή στάση απέ­να­ντι του: δε μοιά­ζει να τους φο­βί­ζει ή έστω να τους ανη­συ­χεί, ού­τε-πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο- τους κάνει ν’α­γα­να­κτή­σουν ή να εξορ­γι­στούν. Μια «ήρεμη» απά­ντη­ση δια­χέ­ε­ται: «Εντά­ξει, δε συμ­φω­νού­με με τη βία, αλλά , εδώ που τα λέμε, τι κά­να­νε τόσα χρό­νια κι οι αναρ­χι­κοί; Κι οι αρι­στε­ροί εξάλ­λου δεν έχουν κάνει τόσα εγκλή­μα­τα; Δη­μο­κρα­τία έχου­με, μπο­ρούν να ακού­γο­νται διά­φο­ρες από­ψεις, μπο­ρεί να κάνει και καλό».

Δη­λα­δή  ο φα­σι­στι­κός λόγος δεν τους είναι  απο­κρου­στι­κός, αντί­θε­τα μοιά­ζει να τον νο­μι­μο­ποιούν και συχνά, έμ­με­σα ή άμεσα, να τον υπε­ρα­σπί­ζο­νται. Σαν να είναι εξοι­κειω­μέ­νοι μαζί του , σαν πα­λιοί γνώ­ρι­μοι… Εξάλ­λου και τα στα­τι­στι­κά δεί­χνουν σο­βα­ρή διείσ­δυ­ση της Χρυ­σής Αυγής στα σχο­λεία, όπου μα­θη­τές–μέλη της προ­σπα­θουν ν’ αυ­ξή­σουν την επιρ­ροή τους. Τι συμ­βαί­νει λοι­πόν ;

Η ιε­ραρ­χία του σχο­λεί­ου ως πει­θάρ­χη­ση στην εξου­σία

Δεν μπο­ρού­με, οι εκ­παι­δευ­τι­κοί πρώτα , να μη σκε­φτού­με πως κάτι στην ίδια τη λει­τουρ­γία του σχο­λεί­ου εν­δέ­χε­ται να λει­τουρ­γεί σαν «καλός αγω­γός» για τη δια­κί­νη­ση τέ­τοιων ιδεών. Μα, θα πει κα­νείς, το σχο­λείο είναι πια προ­ο­δευ­τι­κό, ίσως μά­λι­στα «πα­ρα­εί­ναι», πώς είναι δυ­να­τό να λέμε πως λει­τουρ­γεί σαν πρό­σφο­ρο έδα­φος για φα­σι­στι­κές ιδέες;

Κι όμως , μια πιο προ­σε­κτι­κή ματιά, θα δια­πι­στώ­σει πόσο βο­λι­κές είναι οι συν­θή­κες για τέ­τοια φαι­νό­με­να. Υπάρ­χει μια σαφής ιε­ραρ­χία, το απρό­σω­πο κέ­ντρο απο­φά­σε­ων που επι­βάλ­λει από­λυ­τα τη θέ­λη­σή του και τους στό­χους του (το Υπουρ­γείο , οι προϊ­στά­με­νοι), μετά η πιο «προ­σω­πι­κή» εξου­σία ο διευ­θυ­ντής , ακο­λου­θούν οι κα­θη­γη­τές και τέλος οι μα­θη­τές. Ο διευ­θυ­ντής εκ­προ­σω­πεί το σχο­λείο από την εξέ­δρα των επι­σή­μων στη διάρ­κεια των πα­ρε­λά­σε­ων στις εθνι­κές εορ­τές σαν στρα­ταρ­χης που επι­τη­ρεί το στρά­τευ­μα , όπου βέ­βαια οι επι­μέ­ρους «λο­χα­γοί» (οι γυ­μνα­στές για πα­ρά­δειγ­μα) επι­τη­ρούν το λόχο τους, ας μας επι­τρα­πούν οι πα­ραλ­λη­λι­σμοί , μιας και είναι φα­νε­ρός ο μι­λι­τα­ρι­στι­κός χα­ρα­κτή­ρας που αυτές οι πα­ρε­λά­σεις έχουν.

Στην κα­θη­με­ρι­νή ζωή του σχο­λεί­ου προΐ­στα­ται σε μια άλλη δια­δι­κα­σία: την προ­σευ­χή. Προ­σευ­χή στα θεία , όπου δεν πα­ρα­λεί­πε­ται η ανα­φο­ρά στις «αμαρ­τί­ες» που οπωσ­δή­πο­τε πρέ­πει να πει­στούν τα παι­διά από έξι χρο­νών ότι έχουν.  Και η αντί­στοι­χη ανα­φο­ρά στο «πο­νη­ρό» από το οποίο τα παι­διά πρέ­πει να σω­θούν.Πρό­κει­ται για μια διαρ­κή κα­τή­χη­ση που μάλ­λον σκο­πεύ­ει να απο­ξε­νώ­σει τους μα­θη­τές από τα ίδια τους τα συ­ναι­σθή­μα­τα που οφεί­λουν να θε­ω­ρούν «ύπο­πτα» και από πάνω να κα­τα­πιέ­ζουν την ίδια τους τη σε­ξουα­λι­κό­τη­τα (το «πο­νη­ρό»). Επι­πλέ­ον ασκεί το ρόλο της δι­κα­στι­κής εξου­σί­ας: στο γρα­φείο του φτά­νουν κα­θη­με­ρι­νά όλα τα νέα του σχο­λεί­ου και κυ­ρί­ως οι άτα­κτοι μα­θη­τές για να τι­μω­ρη­θούν, όπως φυ­σι­κά και πλη­ρο­φο­ρί­ες για τους κα­θη­γη­τές , ποιοι είναι «καλοί», «συ­νερ­γά­σι­μοι» «και­νο­τό­μοι» κτλ . Πα­ρα­τη­ρού­με λοι­πόν μια δομή που επι­τρέ­πει τη συ­γκέ­ντρω­ση με­γά­λης εξου­σί­ας –πε­ρισ­σό­τε­ρο συμ­βο­λι­κής-σ’ έναν «αρ­χη­γό» .

H επι­βρά­βευ­ση της συμ­μόρ­φω­σης  στην κυ­ρί­αρ­χη ιδε­ο­λο­γία

Οι κα­θη­γη­τές απ΄την άλλη, δια­παι­δα­γω­γούν , δι­δά­σκουν αλλά πάνω απ’ όλα κρί­νουν, αξιο­λο­γούν. Μετά τον διευ­θυ­ντή που θα επαι­νέ­σει τη «μάζα» για την πει­θαρ­χία της,  τη συ­νερ­γα­τι­κό­τη­τα κ.λ.π , έρ­χο­νται οι κα­θη­γη­τές που θα κρί­νουν για την ικα­νό­τη­τα, την ευ­φυία, την «ομαλή» συ­μπε­ρι­φο­ρά κτλ.

Νέα επι­βο­λή εξου­σί­ας , νέα αξιο­λό­γη­ση κα­θη­με­ρι­νά για 12 ολό­κλη­ρα χρό­νια – τα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα για την ανά­πτυ­ξη της προ­σω­πι­κό­τη­τας- πάντα μέσα σ’ ένα κλίμα αντα­γω­νι­σμού. Οι κα­λύ­τε­ροι φυ­σι­κά επι­βρα­βεύ­ο­νται: o κα­λύ­τε­ρος της τάξης θα έχει την τιμή να «πα­ρα­κο­λου­θεί» τους συμ­μα­θη­τές του (σαν απου­σιο­λό­γος), ενώ ο κα­λύ­τε­ρος όλων των τά­ξε­ων να ση­κώ­σει το εθνι­κό λά­βα­ρο στην πα­ρέ­λα­ση που λέ­γα­με…

...και η διείσ­δυ­ση  του φα­σι­σμού στα σχο­λεία

Τε­λι­κά  λοι­πόν ,το σχο­λείο δεν είναι κα­θό­λου ένας ου­δέ­τε­ρος χώρος γνώ­σης και παι­δεί­ας, αλλα ένας ξε­κά­θα­ρος ιδε­ο­λο­γι­κός μη­χα­νι­σμός του κρά­τους μέσα στα πλαί­σια του οποί­ου, οποια­δή­πο­τε «με­ταρ­ρύθ­μι­ση», «και­νο­το­μία» ή καλή πρό­θε­ση από μέ­ρους διευ­θυ­ντών ή κα­θη­γη­τών (πολ­λοί από τους οποί­ους πραγ­μα­τι­κά κα­τα­θέ­τουν την ψυχή τους κα­θη­με­ρι­νά στα παι­διά), δεν απο­δί­δει ικα­νο­ποι­η­τι­κά γιατί δια­χέ­ε­ται μέσα σ’ένα πλαί­σιο ασφυ­κτι­κού ελέγ­χου, αντα­γω­νι­σμού, ρα­τσι­σμού, εθνι­κι­σμού, ψευ­το­θρη­σκευ­τι­κό­τη­τας και γε­νι­κά κα­τα­πί­ε­σης και υπο­τα­γής στην εξου­σία, όλα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος και της φα­σι­στι­κής ιδε­ο­λο­γί­ας.

Να λοι­πόν που η ση­με­ρι­νή δομή του σχο­λεί­ου έχει χα­ρα­κτή­ρα άκαμ­πτο που δεν αλ­λοιώ­νε­ται από τα «ρε­του­σα­ρί­σμα­τα», γιατί αυτά δεν επεμ­βαί­νουν στη βα­σι­κή του φι­λο­σο­φία. Γι΄αυτό και η κακή σχέση του μα­θη­τή με το σχο­λείο, γι­’αυ­τό και η απα­ξί­ω­σή του, γι­’αυ­τό και η εύ­κο­λη «άλωσή» του από το φα­σι­στι­κό φαι­νό­με­νο. Γιατί κάθε μέρα ανα­πα­ρά­γε­ται εκεί-χω­ρίς μά­λι­στα να γί­νε­ται αντι­λη­πτός- ένας φα­σι­στι­κός λόγος (με την ευ­ρύ­τε­ρη έν­νοια του όρου). Το πώς πρέ­πει να λει­τουρ­γεί η εκ­παί­δευ­ση είναι ένα τε­ρά­στιο θέμα. Σί­γου­ρα ομώς δεν πρέ­πει να είναι ένας μη­χα­νι­σμός πα­ρα­γω­γής υπο­ταγ­μέ­νων ρο­μπότ….

*Η Κλάρα Τ. είναι εκ­παι­δευ­τι­κός δευ­τε­ρο­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης.