Κατερίνα Σταυρούλα, ΠΡΙΝ, Κυριακή 26 Μαΐου 2013
H Σουηδία υπήρξε για μεγάλο χρονικό
διάστημα το πρότυπο κράτους κοινωνικών παροχών, κοινωνίας ισότητας και
ανεκτικότητας. Παράδειγμα που δεν παρέλειπαν να χρησιμοποιούν ούτε οι
έλληνες πολιτικοί ηγέτες. Η Στοκχόλμη είναι μία από τις πλουσιότερες
πρωτεύουσες στην Ευρώπη. Κι όμως την τελευταία εβδομάδα τα περίχωρά της
συγκλονίζονται από ταραχές που θυμίζουν έντονα τα γαλλικά προάστια. Η
νεολαία των προαστίων για μια εβδομάδα πυρπολεί αυτοκίνητα, πετροβολεί
αστυνομικούς και τμήματα ενώ έχει ήδη αναφερθεί περίπτωση περιοχής όπου
αστυνομικό τμήμα καταστράφηκε ή πυρπολήθηκε εστιατόριο και σχολείο.
Αφορμή αυτού που στα διεθνή μέσα
χαρακτηρίζεται με έκπληξη ως «η σουηδική εξέγερση», η δολοφονία από
αστυνομικούς ενός 69χρονού άνδρα πορτογαλικής καταγωγής ο οποίος,
κλειδωμένος σε ένα διαμέρισμα, απειλούσε με μαχαίρι. Το περιστατικό
καταγράφηκε στην κοινή γνώμη του προαστίου Χάσμπι όπου σημειώθηκε ως
άλλο ένα περιστατικό αστυνομικής αυθαιρεσίας και ήταν η σπίθα που
χρειαζόταν για να κάνει την εμφάνισή της στους δρόμους της πόλης η
αποκλεισμένη νεολαία των νότιων και δυτικών προαστίων της Στοκχόλμης.
«Ο διαχωρισμός στη Στοκχόλμη αυξάνεται
διαρκώς και ταχέως» δηλώνει στο Ασοσιέιτεντ Πρες η Νίνα Έντστρομ,
κοινωνικός ανθρωπολόγος που εργάζεται για να προωθήσει την συνύπαρξη σε
ένα κέντρο πολυπολιτισμού στην περιοχή της Φίτγια, όπου ξέσπασαν κάποια
από τα βίαια επεισόδια. «Υπάρχουν πολύ μεγάλες κοινωνικές διαφορές.
Υπάρχουν πολλοί άνεργοι και θυμωμένοι νέοι άνθρωποι. Δεν εκπλήσσομαι από
αυτό που βλέπω να συμβαίνει».
Μετά από δεκαετίες που το «Σουηδικό
μοντέλο» ταυτιζόταν με γενναιόδωρα κοινωνικά επιδόματα, η Σουηδία
μειώνει τον ρόλο του κράτους ήδη από τη δεκαετία του 1990, δημιουργώντας
την πιο γρήγορη ανάπτυξη ανισοτήτων κάθε ανεπτυγμένης οικονομίας του
ΟΟΣΑ. Παρά το γεγονός ότι ο μέσος όρος διαβίωσης είναι ακόμα ανάμεσα
στους υψηλότερους της Ευρώπης, οι κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να είναι
αποτελεσματικές στη μείωση της μακροχρόνιας ανεργίας των νέων και της
φτώχειας, που επηρεάζουν ιδιαίτερα τις κοινότητες μεταναστών.
Η αριστερού προσανατολισμού εφημερίδα
Aftonbladet γράφει πως οι ταραχές αντιπροσωπεύουν μια «τεράστια
αποτυχία» κυβερνητικών πολιτικών, που υποτίμησαν την ανέγερση γκέτο στα
προάστια. Και η λέξη γκέτο φαίνεται πως επιβεβαιώνεται ακόμα και
αρχιτεκτονικά, με μια ματιά στα μεγάλα μπλοκ πολυκατοικιών που ζει η
πλειοψηφία των μεταναστών. «Αποτύχαμε να δώσουμε σε πολλούς ανθρώπους
στα προάστια μια ελπίδα για το μέλλον», διαπίστωσε μετά τα πρώτα
επεισόδια η Άννα Μάργκρετ Λίβ του Αριστερού Κόμματος της αντιπολίτευσης
στην καθημερινή εφημερίδα Svenska Dagbladet.
Την ίδια στιγμή περίπου το 15% του
πληθυσμού των 9,5 εκατομμυρίων της Σουηδίας δεν έχει γεννηθεί στη χώρα,
ένα ποσοστό που μόλις πριν μια πενταετία ήταν 10%. Το ποσοστό που είναι
ένα από τα υψηλότερα στην ευρύτερη περιοχή, προέρχεται τα τελευταία
χρόνια κυρίως από ανθρώπους που καταφεύγουν στη Σουηδία από χώρες που
βρέθηκαν σε πόλεμο όπως το Ιράκ, η Σομαλία, η πρώην Γιουγκοσλαβία, το
Αφγανιστάν και πρόσφατα η Συρία. Μόνο το 2012 η Σουηδία δέχτηκε επί
συνόλου 103.000 μεταναστών, σχεδόν 44.000 ανθρώπους που αιτούνταν
άσυλο, αριθμός αυξημένος κατά 50% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.
Σχεδόν οι μισοί από αυτούς θα καταφέρουν να πάρουν απλά μια προσωρινή
άδεια παραμονής.
Η ανεργία μεταξύ των κατοίκων που δεν
έχουν γεννηθεί στη Σουηδία είναι περίπου 16%, ενώ για τους από καταγωγής
Σουηδούς αυτός ο αριθμός πέφτει στο 6%, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ.
Ανάμεσα σε 44 βιομηχανοποιημένες χώρες η Σουηδία είναι τέταρτη σε
απόλυτο αριθμό αιτούντων άσυλο και δεύτερη αναλογικά με τον πληθυσμό
της, σύμφωνα με τα δεδομένα του ΟΗΕ. Επιπλέον προβληματισμό δημιουργεί
το γεγονός πως ιδιαίτερα στους πληθυσμούς μεταναστών οι νέοι
δυσκολεύονται σε μεγάλα ποσοστά να ολοκληρώσουν το λύκειο και οι
περιορισμένη τους εκπαίδευση αποκόπτει ακόμα περισσότερο την πρόσβαση
στην εργασία.
To περιβάλλον ανισοτήτων που
δημιουργείται ευνοεί το ακροδεξιό και με αντιμεταναστευτική ρητορική
κόμμα Σουηδοί Δημοκράτες, που σκαρφαλώνει σταθερά στις δημοσκοπήσεις
φτάνοντας σε κάποιες από αυτές στην τρίτη θέση, σε αναμονή των εκλογών
στη χώρα που είναι προγραμματισμένες για την επόμενη χρονιά.
Η ανησυχητική αυτή τάση που αρχίζει να
κερδίζει έδαφος στην Σουηδική κοινωνία επιβεβαιώνεται από μαρτυρίες για
τη συμπεριφορά της αστυνομίας τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια των
επεισοδίων στα προάστια. Ο 15χρονος Σεμπάστιαν Χόρνιακ λέει στο
Ασοσιέιτεντ Πρες πως είδε αστυνομικούς να πυροβολούν στον αέρα
φωνάζοντας μια γυναίκα «μαϊμού». Η Κένα Σορούκο, αντιπρόσωπος του
Μεγκαφόνεν, συλλογικότητας μεταναστών με στόχο την κοινωνική αλλαγή που
δίνει φωνή στους πολίτες των προαστίων, δήλωνε πως άκουσε τους
αστυνομικούς να αποκαλούν πολίτες «αρουραίους, αλήτες, νέγρους».
«Βλέπουμε μια κοινωνία που όλο και
περισσότερο διασπάται και όπου τα κενά, τόσο κοινωνικά όσο και
οικονομικά, γίνονται όλο και μεγαλύτερα» λέει ο Ράμι Αλ-Καμίσι,
συνιδρυτής του Μεγκαφόνεν, «και οι άνθρωποι εκεί έξω πλήττονται
περισσότερο… Έχουμε πλέον θεσμικό ρατσισμό». Και τις διαπιστώσεις για
την απομόνωση των προαστίων έρχονται να συμπληρώσουν κι άλλες μαρτυρίες.
«Μιλάω με νέους ανθρώπους σε κάποια προάστια που μου λένε “Θα είχε πιο
πολύ πλάκα αν μπορούσα να γνωρίσω έναν Σουηδό”» αναφέρει η Καμίλα
Σαλαζάρ, που εργάζεται σε ένα κέντρο νεολαίας στο Φρύσουσετ.
«Εδώ έχουμε μια ομάδα νέων ανθρώπων που
πιστεύουν πως μπορούν να αλλάξουν την κοινωνία με τη βία», απλοποιεί το
φαινόμενο με τις δηλώσεις του ο κεντροδεξιός σουηδός πρωθυπουργός,
Φρέντρικ Ράινφελντ, σε συνέντευξη τύπου. Και επανέρχεται κάποιες μέρες
μετά λέγοντας πως η πυρπόληση αυτοκινήτων «δεν αποτελεί έκφραση
ελευθερίας γνώμης αλλά χουλιγκανισμό». Όμως τα κοινωνικά φαινόμενα δεν
ξορκίζονται με απλοποιήσεις και καλέσματα σε επιστροφή στην ησυχία,
ειδικά όταν έρευνες δείχνουν ότι σε μερικές από αυτές τις φτωχές
συνοικίες το ένα τρίτο των νέων από 19 μέχρι 29 χρονών δεν σπουδάζουν
και δεν εργάζονται.
