50 Χρόνια από τη Δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη

πηγή, "βαθύ κόκκινο"

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ -Μαραθωνοδρόμος στην επιστήμη, πρωταθλητής στους στίβους

Ο μάρτυρας της ειρήνης έχει καταγραφεί στη συνείδηση του κόσμου ως ο «Γιατρός της Αριστεράς», με την προσφορά του Σαμαρείτη στον συνάνθρωπό του και ως φίλος των αντιπάλων του στους στίβους.

Ηταν ένας γνήσιος και πρωτοποριακός επιστήμονας

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν υπήρξε μόνο ολυμπιονίκης της ειρήνης και της δημοκρατίας, όπως είπε μετά τη δολοφονία του ο Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας.

Ο Γρ. Λαμπράκης πάλεψε σκληρά να κατακτήσει την επιστήμη και να διακριθεί στους στίβους. Κατάκτησε την επιστήμη. Διέπρεψε και στους στίβους.

Σε ηλικία 38 ετών έγινε υφηγητής σε μια εποχή που η Ιατρική ήταν κλειστή και οι υψηλές της θέσεις δυσπρόσιτες. Ομως, παράδοξα, το επιστημονικό έργο του Λαμπράκη, που θα μπορούσε να τον κάνει διάσημο, δεν είναι γνωστό ούτε στους ίδιους τους γιατρούς.

Ο κόσμος, όμως, και ιδιαίτερα οι συναθλητές του, γνώρισαν στο πρόσωπό του έναν Σαμαρείτη της ιατρικής. Υπήρχαν περιπτώσεις που όχι μόνο δε δεχόταν αμοιβή, αλλά υπηρέτησε την ιατρική με εκείνη την παλιά ιεραποστολική συνείδηση του γιατρού, που συνέδραμε και οικονομικά τον ασθενή.

Η ιατρική στην Ελλάδα έχει και τέτοιες απογειώσεις, στη σφαίρα της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Ειδικότερα στη συνείδηση του κόσμου έχουν καταγραφεί οι «Γιατροί της Αριστεράς», όπως ο Σκοπούλης στα Γιάννενα και ο Γρηγόρης στη Λευκάδα. Στο «Ρ» της 15ης Μάη 1983 έχει καταγραφεί μια συγκλονιστική ανώνυμη μαρτυρία, της Ελένης Τ.

Η Ελένη Τ., που, μόλις άρχισε να εργάζεται σε μια βιοτεχνία, πήγε συστημένη από κάποιον αθλητή στο ιατρείο του Γρ. Λαμπράκη στην οδό Πατησίων 50. Κι όχι μόνο δεν της πήρε λεφτά για την εξέταση, αλλά της έδωσε και ένα τάλιρο για τα εισιτήρια μέχρι το Παγκράτι.

«Εγώ δεν παίρνω λεφτά από αθλητές… «. Μ” αυτό το γράμμα ο Γρ. Λαμπράκης επέστρεψε στον παλιό αθλητή Σκαραμαγκά ένα κατοστάρικο, που του είχε δώσει ο Σκαραμαγκάς για τη θεραπεία της γυναίκας του. Μετά τη δολοφονία του ο Σκαραμαγκάς πήγε στο σπίτι του παλιού Βαλκανιονίκη Γ. Θάνου και με δάκρυα στα μάτια – όπως έγραψε ο Γ. Θάνος στους «Δρόμους της Ειρήνης» (Ιούνιος 1963, τεύχος 66) – και του έλεγε: «Αυτό θα το φυλάξω για ανάμνηση, κειμήλιο του αγαπημένου μας Γρηγόρη».

Απ” τους «Δρόμους της Ειρήνης» (Ιούνιος 1964, τεύχος 78) αντιγράφουμε τη μαρτυρία ενός – ανώνυμου – παλιού Μαραθωνοδρόμου που την έδωσε στο Γ. Θάνο:»Το 1948 αρρώστησε η κόρη μου, δύο ετών τότε, από σοβαράς μορφής δυσεντερίαν. Οι γιατροί του νοσοκομείου Παίδων που την είχα εκεί, μου το είπαν καθαρά. Το παιδί σου δεν έχει πλέον ζωή και να το πάρης απόφαση. Εντός της σήμερον εάν δε βρεις γάλα γαϊδούρας ή εν ανάγκη μητρικό γάλα για να πίνη, θα πεθάνη. Στην απελπισία μου σκέφτηκα το Γρ. Λαμπράκη, που ήτο τότε επιμελητής της «Ελενας». Πήγα αμέσως και ο Λαμπράκης έπραξε αυτομάτως. Διέταξε την προϊσταμένη και μου γέμισε ένα μπουκάλι μητρικό γάλα λέγοντάς της: «Κάθε πρωί θα “ρχεται ο Μαραθωνοδρόμος και θα του δίνετε μισή οκά γάλα». Ε, λοιπόν με το γάλα αυτό που μετέφερα καθημερινώς από της «Ελενας» στο νοσοκομείον Παίδων, δε σώθηκε μόνο το παιδί μου, αλλά και τα άλλα παιδάκια στον ίδιο θάλαμο, γιατί μόνον ένα φλιτζανάκι του καφέ έπινε η κόρη μου. Το 1949 αρρώστησα εγώ σοβαρά με πλευρίτιδα. Πληροφορηθείς οΛαμπράκης τούτο, κατέφθασε επειγόντως δι” ασθενοφόρου αυτοκινήτου του Ευαγγελισμού να με παραλάβη. Το 1950 εχρειάσθηκε η γυναίκα μου άμεσον χειρουργική επέμβασιν. Λεφτά δεν είχα. Την πήγα στο Λευκό Σταυρό στο Πασαλιμάνι. Ο Λαμπράκης την εχειρούργησε αμέσως.
Δεν έχω λεπτά Γρηγόρη του είπα, σας τα χρωστάω. «Για λεπτά συζητάς, μου είπε, ή να σώσουμε τη μητέρα να μην μείνουν τα παιδιά ορφανά». Μετά την εγχείρησιν τη σήκωσε στα χέρια του και την έβαλε στο φορείο. Μετά κατεβήκαμε κάτω, φώναξε ένα ταξί και του έδωσε 100 δρχ. διά τη διαδρομήν έως το Χαλάνδρι».

Κι ο Μαραθωνοδρόμος κάθε Σάββατο ξεκινούσε με τα πόδια απ” το Χαλάνδρι και πήγαινε στο Πασαλιμάνι για να χαρίσει λουλούδια στον Γρ. Λαμπράκη.

Ο Λαμπράκης λάτρευε τα λουλούδια. Το 1938 στην Αίγυπτο οι συναθλητές του τον έχαναν μέσα στα πάρκα και στους κήπους να χαίρεται τα λουλούδια. Και στην πρώτη Μαραθώνια Πορεία ο Λαμπράκης, λίγο έξω απ” το Πικέρμι, σταμάτησε, μάζεψε λουλούδια και στη συνέχεια τα κατέθεσε στον τάφο των πατριωτών που εκτελέστηκαν απ” τους Γερμανούς χιτλερικούς.

Γνήσιος επιστήμοναςκαι ερευνητής

Οταν δολοφονήθηκε ο Γρ. Λαμπράκης οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν το στερεότυπο: «Αποφοιτά της ιατρικής και εξελίσσεται εις διακεκριμένον επιστήμονα». Τότε οι «Δρόμοι της Ειρήνης» δημοσίευσαν το προσωπικό ημερολόγιότου όπου, με μια ζωντάνια, δίνονται λεπτομέρειας απ” την επιστημονική του προσπάθεια και την πολιτική του δράση.

Η πρώτη καταγραφή και αξιολόγηση του επιστημονικού έργου του Γρ. Λαμπράκη έγινε 25 χρόνια μετά το θάνατό του με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά των Πυρηνικών και Βιοχημικών όπλων (ΠΙΕΚΠΒΟ).

Η ΠΙΕΚΠΒΟ ανέθεσε την έρευνα στη γιατρό – λογοτέχνη Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου και το Σεπτέμβρη του 1988 εξέδωσε το υπέροχο βιβλίο: «Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο πρωτοπόρος Ειρηνιστής Γιατρός». Στον πρόλογο του βιβλίου ο πρόεδρος της ΠΙΕΚΠΒΟ Φώτης Παυλάτος σημειώνει: «Ξεχωριστός άνθρωπος, γνήσιος επιστήμονας και ερευνητής, πρωτοπόρος και μεγάλος Ειρηνιστής, ο Γρ. Λαμπράκης, χάραξε σταθερά τη δύσβατη και επίπονη πορεία
του στο χώρο της ιατρικής επιστήμης και της ανθρώπινης κοινωνίας».

«Ο μέσος γιατρός, σημειώνει η συγγραφέας, θυμάται το Λαμπράκη με κάποια δυσπιστία, μιας και δεν έγινε διάσημος για το καθαρά ιατρικό του έργο. Ομως παράδοξα ο Λαμπράκηςείχε να επιδείξει και μεγάλο και σημαντικό επιστημονικό έργο, που και μόνο γι” αυτό θ” αρκούσε για να χαραχτεί στη μνήμη των συναδέλφων του. Στις βιογραφίες του αναφέρονται πάνω από σαράντα επιστημονικές του εργασίες. Ομως και μόνη η πρωτοποριακή
«Ενδοκρινολογία» του θα αρκούσε να τον καταξιώσει σαν επιστήμονα. Είναι απ” τους προδρόμους της Ενδοκρινολογίας στη χώρα μας. Κατόρθωσε να γράψει επαρκέστατο σύγγραμμα Ενδοκρινολογίας μια ολόκληρη δεκαετία πριν αναγνωριστεί η ειδικότητα».

Η «Ενδοκρινολογία» αποτελείται από τρεις τόμους. Εκδόθηκαν μόνο οι δύο (ο Α τόμος το 1954 και ο Β το 1956) και την έκδοση του τρίτου τόμου την πρόλαβε η δολοφονία του. Η Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου σημειώνει: «Σαν βιβλίο σέβεται τον αναγνώστη σε μια εποχή που η επιστημονική γνώση μεταβιβάζονταν μόνο με «σημειώσεις» συνήθως γραμμένες στο πόδι και την υποχρεωτική αγορά αρκετές φορές άχρηστων και πεπαλαιωμένων συγγραμμάτων κάποιων καθηγητών. Ο Λαμπράκης διατηρεί στο βιβλίο του την ευπρέπεια των ξένων προτύπων του».

Με τη σιγουριά του νέου ερευνητή ο Γρ. Λαμπράκης δε δίστασε, παρά το σεβασμό του προς τους διδασκάλους του, να εκφράσει επιφυλάξεις και να κρίνει τις επιστημονικές τους επιλογές που τότε θεωρούνταν αλάνθαστες. Μια τέτοια επιστημονική συζήτηση είναι καταγραμμένη στο Δελτίο της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών μεταξύ του καθηγητή Ν. Λούρου και του Γρ. Λαμπράκη για την»Κλινική της Γυναικείας Βιοκαταλυτικής γεννητικής ανωμαλίας».

Ο σπινθήρ

Το μαζεμένο χωριατόπουλο της Κερασίτσας δεν έγινε με μιας ο πρωτοπόρος της Ειρήνης. Στα πρώτα του βήματα τον διέκρινε η απολιτικότητα, όπως σημειώνει ο Κ. Πορφύρης στο βιβλίο του «Γρηγόρης Λαμπράκης ο αντρειωμένος».»Παιδί μου λυπάμαι να σε βάλω στις λάσπες»,του είπε ο πατέρας του, ένα πρωί του 1932.

«Ε, αυτό ήταν όλο, γράφει στο προσωπικό του ημερολόγιο ο Γρ. Λαμπράκης. Αυτό ήταν ο σπινθήρ που άναψε τη λαμπάδα της μανίας μου για να προχωρήσω στο σκοτάδι της επιτυχίας και να υπερπηδήσω τόσα και τόσα εμπόδια που κατόπιν συνάντησα για να σπουδάσω. Ευχαριστώ τον πατέρα μου για τη φράσιν αυτήν. Χωρίς να μου το έλεγε αυτό, εγώ ποτέ δε θα τολμούσα να του έλεγα πως θέλω να γίνω γιατρός και να φύγω από το χωριό και τη γεωργία… Εσκεπτόμουν τι θα γίνει το σπίτι».

Χρειάστηκε το καμίνι της Κατοχής, για να στρατευτεί στα πανανθρώπινα ιδανικά μέσα απ” τις γραμμές του ΕΑΜ.

Στις εκλογές του 1958 κατέβηκε στην Τρίπολη, όπου ήταν υποψήφιος της ΕΔΑ ο ξάδερφός του Οδυσσέας Τσουκόπουλος και του συμπαραστάθηκε στην προεκλογική εκστρατεία. Η εφημερίδα «Ακρόπολις» και με τίτλο «Η δραστηριότης ενός υφηγητή» έγραψε: «Αδικημένος βλέπεις ο καημένος, μας έλεγαν εδώ, από την κοινωνία που τον έκανε υφηγητή, προσπάθησε όσον μπορούσε να την υπονομεύσει».

Η Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου επισημαίνει: «Την εποχή που η εξουσία ήθελε τους επιστήμονες με παρωπίδες «αφοσιωμένους εις το έργον τους» και άρα υποτακτικούς στις πολιτικές εντολές, εκείνος τολμούσε να διακηρύσσει την ευθύνη των γιατρών μπροστά στη νέα πανανθρώπινη απειλή, την πυρηνική βόμβα, που όπλισε τον άνθρωπο με το τελικό όπλο αυτοκαταστροφής του».

Οταν ο Γρ. Λαμπράκης ψυχορραγούσε «σύσσωμος ο ιατρικός κόσμος συμμάχησε στο πλευρό του αντρειωμένου του» σημειώνει η Μ. Αρβανίτη – Σωτηροπούλου. Ωστόσο όμως η συγγραφέας – σε σχέση με την παγκόσμια κατακραυγή που ξεσηκώθηκε – επισημαίνει και τα εξής: «Ο ιατρικός κόσμος σιωπά. Καμία οργανωμένη αντίδραση. Φαίνεται να θριαμβεύει η λογική του «Πήγαινε γυρεύοντας». «Οι επιστήμονες δεν πρέπει να ασχολούνται με τέτοια πράγματα»".

Ελάχιστες οι φωτεινές εξαιρέσεις. Μεταξύ αυτών και ο παλιός του καθηγητής, ο εισηγητής της υφηγεσίας του, ο Ν. Λούρος που δήλωσε: «Ο θάνατος του Λαμπράκη είναι αφάνταστο γεγονός. Η δικαιοσύνη πρέπει να μιλήσει».

Φίλος με τους αντιπάλους των στίβων

Ο αθλητισμός, σημειώνει η Μαρία Αρβανίτη – Σωτηροπούλου, δεν ήταν αυτοσκοπός για τοΛαμπράκη. Τον έβλεπε σαν μέσο της παγκόσμιας συναδέλφωσης.
Ελεγε το 1961: «Ας ξοδέψουμε λιγότερα για τον πόλεμο και περισσότερα για το στίβο. Αλλωστε σήμερα Ελληνες, Τούρκοι, Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Γιουγκοσλάβοι και Αλβανοί έχουν ξεχάσει ότι γνωρίστηκαν κάποτε στα χαρακώματα με το όπλο στο χέρι. Σήμερα αγωνίζονται ποιος θα τρέξει γρηγορότερα και ποιος θα ρίξει μακρύτερα το δίσκο. Αύριο αυτή η φιλία θα στεριώσει».

Και όταν τον Οκτώβρη του 1960, τόσα χρόνια πριν δημιουργηθούν οι επιτροπές φιλίας μεταξύ των δύο λαών, έλεγε
προφητικά: «… Οσο για τις στενές φιλικές σχέσεις που δημιουργούν οι αγώνες σας λέω το εξής. Ημουν πολύ φίλος με τον Τούρκο Τεφίκ (άλμα τριπλούν), που σήμερα είναι ανώτερος αξιωματικός του ναυτικού. «Εμείς θα “μαστε πάντα φίλοι, μου “λεγε. Κι ας σκοτώνονται οι πατεράδες μας»".

ΟΛΟΙ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΜΕ ΜΑΖΙΚΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 19 ΤΟΥ ΜΑΗ ΣΤΗΝ 34η ΜΑΡΑΘΩΝΙΑ ΠΟΡΕΙΑ ΕΙΡΗΝΗΣ
ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Π.Ε. ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ “ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ”